نظام بودجه ریزی در ایران کارایی و استاندارد‌های لازم را ندارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ خانم یلدا راهدار با بیان اینکه درصد کمی ازآنچه به‌عنوان برنامه مالی یک‌ساله دولت منظور می‌شود، محقق می‌‌شود ، افزود: افزایش شفافیت بودجه، کاهش وابستگی به منابع نفتی و نرخ ارز، بازنگری در ابزارهای نظارت بر نحوه تخصیص منابع بودجه و اصلاح نظام مالیاتی باید در بازنگری نظام بودجه‌نویسی کشور موردتوجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه از عمر نظام بودجه‌نویسی در ایران حدود 100 سال می‌گذرد ، گفت: در این دوره طولانی همواره تلاش‌ها بر این بوده است که فرآیند بودجه‌نویسی در مسیر اصلاح و تکامل پیش رود.
برنامه مالی دولت اگرچه در ابتدا با حضور مستشاران آمریکایی و اروپایی تهیه و تدوین می‌شد و تکیه‌اش بر مالیات و کشاورزی استوار بود، اما در گذر زمان و با افزایش درآمدهای نفتی به‌شدت به عواید ناشی از فروش این ثروت خدادادی وابسته شدیم.
راهدار افزود : یکی از ایرادهای اساسی سیستم بودجه‌نویسی فعلی داشتن یک نگاه آبشاری است. این مسئله با توجه به وسعت ایران و تفاوت استعداد و ظرفیت مناطق مختلف کشور به ایجاد شکاف در توسعه مناطق منجر شده است.
وی ادامه داد : فرایند تهیه بودجه می‌تواند زمینه‌های زیادی را برای چانه‌زنی افراد ذی‌نفوذ در سطوح مختلف تصمیم‌گیری فراهم
کند. در غیر این صورت پس از یک قرن بودجه‌ریزی و تخصیص متمرکز دخل‌ و خرج دولت قاعدتاً نباید هیچ منطقه محرومی در کشور وجود داشته باشد.
بنابراین تداوم شیوه فعلی هرگز نمی‌تواند به توسعه متوازن نواحی مختلف کشور بینجامد.
این عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران گفت : یکی از ضعف‌های قابل‌توجه نظام بودجه‌ریزی کشور، وجود وقفه طولانی از زمان تهیه بودجه تا زمان اجرای آن است. به بیان بهتر هنگامی‌که دولت به یک وضعیت نامطلوب اجتماعی یا اقتصادی برخورده و قصد واکنش به آن را داشته باشد، با طی کردن روال قانونی تهیه بودجه، شاید بیش از یک سال طول بکشد تا منابع موردنیاز به‌منظور برطرف نمودن معضل مذکور تخصیص داده شود.
در حالی‌که با گذشتن چنین زمانی ممکن است اساساً ابعاد معضل به وجود آمده افزایش یا کاهش‌یافته و منابع تخصیصی نتوانند آن را
برطرف کنند.
راهدار افزود : وجود وقفه میان زمان تهیه تا اجرای بودجه ، سرعت واکنش دولت به همه پدیده‌های موجود در جامعه را به‌ شدت کاهش می‌دهد. نمونه‌های بارز آن کندی دولت در مواجهه با رکود اقتصادی و همین‌طور طولانی شدن پروژه‌های عمرانی نظیر ورزشگاه‌ها و غیره است.
وی گفت: همچنین وابستگی دولت به درآمدهای ارزی در حدود 5 دهه اخیر تا حد زیادی کارایی سیستم بودجه‌ریزی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی نرخ ارز به‌عنوان یکی از ارکان مهم تهیه بودجه محسوب می‌شود. زیرا حساسیت سایر متغیرهای اقتصادی به نرخ ارز بالاست و هرگونه نوسان در این نرخ می‌تواند توازن درآمدها و هزینه‌های دولت را به هم بریزد.
راهدار افزود: وابستگی به درآمدهای ارزی باوجود نرخ ارز دونرخی ابعاد پیچیده‌تری را نیز به خود می‌گیرد. در سال‌های گذشته به علت وجود تورم مداوم و لجام‌گسیخته، فقدان ثبات اقتصادی و تجاری کشور، تحریم‌های بین‌المللی و برخی مسائل دیگر، ارز خارجی حتی در جایگاه یک کالای سرمایه‌ای در جامعه مطرح شد که تبعات آن همچنان نیز ادامه دارد. لذا پیش‌بینی نرخ ارز از یک سال قبل، برای چنین فضای توأم با سوداگری و سفته‌بازی، قطعاً تحقق اهداف بودجه را ناممکن خواهد کرد.

ارتباط با اسناد بالادستی
رئیس کمیسیون رقابت و خصوصی‌سازی اتاق ایران گفت: رابطه برنامه‌های 5 ساله توسعه و سند چشم‌انداز 1404 به‌عنوان اسناد بالادستی با بودجه‌های سالانه همچنان روشن و شفاف نیست.
در بررسی نظام بودجه‌ریزی مشخص شود که آیا بناست قانون برنامه در کنار قانون بودجه باشد یا به‌طور جداگانه و مستقل از یکدیگر دنبال شود؟ تغییر احتمالی نظام بودجه‌ریزی و افزایش اختیارات استان‌ها در امور مربوط به بودجه چه تأثیری بر برنامه‌های پنج‌ساله توسعه خواهد گذاشت؟
راهدار افزود: بزرگی اندازه دولت باعث شده است نظام بودجه‌ریزی کشور با تمرکز بر امور روز مره دولت ، ریسک تغییر و اصلاح را به‌سادگی نپذیرد و به‌ نوعی حتی در برابر آن مقاومت کند.
این امر در برخی موارد باعث شده است بودجه‌های عمرانی به نفع هزینه‌های جاری قربانی شود. لذا چنین مسائلی می‌تواند تا حدی ناکارآمدی شیوه جاری بودجه‌ریزی کشور را توضیح دهد اما ادامه چنین مسیری در نهایت به ناکامی برنامه‌نویسی و شکست پروژه توسعه کشور منجر خواهد شد.
وی گفت : مجلس شورای اسلامی به‌عنوان یک‌نهاد کلیدی و مؤثر باید به دنبال ایجاد شرایطی باشد که کارایی نظام بودجه‌ریزی کشور را حداکثر کند.
بازنگری، بروزآوری و اصلاح نظام بودجه‌ریزی و بودجه‌نویسی کشور مطالبه‌ای ضروری است که می‌تواند آثار مثبت چشمگیری داشته باشد.