بحران آب ایران از هشدار عبور کرد؛ راه‌حل در دست نخبگان و فناوری

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز قزوین، گلوی رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین در گفتگوی ویژه خبری شبکه قزوین گفت: بحران آب در کشور از مرحله بحرانی عبور کرده و لازم است برای مقابله با آن از ظرفیت علمی، نخبگانی و شرکت‌های فناور استان‌ها استفاده شود.

وی با تأکید بر اینکه در ایران هیچ مشکلی وجود ندارد که از نظر علمی قابل حل نباشد، اظهار کرد: در کشور و به‌ویژه در استان قزوین، دانش فنی، فناوری‌های مورد نیاز و روش‌های علمی لازم برای مدیریت منابع آب در دسترس است، اما از این ظرفیت‌ها به‌درستی استفاده نشده است.

رئیس پارک علم و فناوری افزود: دانشگاه‌ها، نخبگان و شرکت‌های فناور متعددی در استان قزوین فعالیت می‌کنند که می‌توانند نقش مؤثری در ارائه راهکارهای علمی برای مدیریت بحران آب ایفا کنند، مشروط بر اینکه بستر استفاده از توان آنان فراهم شود.

او با اشاره به شرایط اقلیمی کشور تصریح کرد: ایران در کمربندی جغرافیایی قرار گرفته که میزان تبخیر سالانه آن بیش از میانگین بارندگی است، به‌گونه‌ای که در عرض‌های بین ۱۵ تا ۴۰ درجه شمالی، تبخیر چندین برابر بارش‌هاست و اکثر بیابان‌های جهان نیز در این نوار واقع شده‌اند.
به گفته گلوی، این ویژگی طبیعی موجب شده نگه‌داری آب روی سطح زمین در ایران دشوار باشد و بخش عمده‌ای از منابع آبی کشور به شکل تبخیر از دست برود.

او با قدردانی از رسانه ملی برای پرداختن به این بحران، تأکید کرد: ورود علمی و کارشناسی به موضوع آب و همکاری نخبگان، تنها راه عبور از بحران و تأمین پایدار منابع آبی کشور است.

گلوی، رئیس پارک علم و فناوری استان، با استناد به گزارش‌های IPCC، هشدار داد که کشور در مسیر خشک‌تر شدن قرار دارد و دیگر نباید انتظار بازگشت به وضعیت بارش‌های گذشته را داشت؛ مناطقی مانند ایران تا سال ۱۴۵۰ خشک‌تر خواهند شد، در حالی که مناطق شمالی‌تر افزایش بارش را تجربه می‌کنند.

وی تأکید کرد که راه حل این بحران در گرو پذیرش واقعیت تغییرات اقلیمی و مدیریت جامع منابع در کل زنجیره آب (از تولید تا تخصیص) است.

این کارشناس با اشاره به وجود حدود ۱۲۰۰ کیلومتر کانال روباز در استان، انتقال آب را از طریق این کانال‌ها را به شدت ناکارآمد دانست و خاطرنشان کرد که به دلیل تبخیر بالا، باید روش‌های نگهداری آب را به سمت زیرزمینی و انتقال آن از طریق لوله تغییر داد.

 گلوی توضیح داد: در حال حاضر، کاهش بارش از یک سو و افزایش میانگین دمای کشور و تبخیر از سوی دیگر، منابع موجود را از دسترس خارج می‌کند؛ لذا برنامه‌ریزی‌ها باید بر داشته‌ها یعنی آب‌های زیرزمینی و سطحی متمرکز شوند.

 به عقیده ایشان، تنها با دیدن پیوسته‌ی چرخه آب (شامل بارش، نفوذ، روان‌آب سطحی و تبخیر) به عنوان یک زنجیره کامل و یکپارچه می‌توان به توفیق اصلی در حل مشکل آب دست یافت، هرچند که راه حل‌هایی برای این چالش وجود دارد.

رئیس پارک علم و فناوری قزوین گفت: کلید حل بحران آب در پاسخ به چرا نمی‌شود است نه چه باید بشود.

گلوی، رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین، اعلام کرد: بزرگترین چالش مدیریت منابع آب استان، نه در ندانستن راهکارها، بلکه در موانع اجرای آن‌ها نهفته است و حل معضلات آبی مستلزم پاسخگویی به پرسش چرا نمی‌شود به جای تمرکز صرف بر چه باید بشود است.

وی با اشاره به ظرفیت‌های موجود استان، تأکید کرد: ما ظرفیت نخبگان، دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناور را داریم که می‌دانند چه باید بشود.

گلوی با بیان اینکه استان قزوین همواره از نظر منابع آبی غنی بوده و میانگین ورودی سالانه بیش از سه میلیارد متر مکعب آب را داراست، گفت: نقطه شروع ما باید از مرحله تولید آب باشد و باید در دستور کار قرار دهیم که از هدر رفت این بارش‌ها جلوگیری کنیم.

رئیس پارک علم و فناوری استان، بر لزوم پیگیری جدی بحث آبخیزداری تأکید کرد و افزود: اگر این بحث رونق بگیرد، نفوذ آب به داخل زمین بیشتر شده، فرونشست کمتر می‌شود و سطح آب‌های زیرزمینی بهبود می‌یابد.

در ادامه بحث مدیریت منابع آب استان قزوین، گلوی، رئیس پارک علم و فناوری استان، بر لزوم ایجاد یک برنامه جامع مدیریت منابع آبی استانی تأکید کرد که تخصیص آب را شبیه‌سازی شده به فرآیند بودجه‌ریزی کلان کشور قرار دهد.

وی با اشاره به اینکه بخش بزرگی از آب ورودی استان (حدود ۲.۷ میلیارد متر مکعب از میانگین ۳.۷ تا ۳.۸ میلیارد متر مکعب سالانه) به صورت سیلاب و روان آب از دسترس خارج می‌شود، طرح خود را در سه محور اصلی تشریح کرد:

گلوی با تشبیه مدیریت آب به مدیریت بودجه یک سازمان، گفت: وقتی یک سازمان مالی و رئیس نداشته باشد، ورشکست می‌شود؛ زیرا هیچ نظارتی بر هزینه‌کرد وجود ندارد. در حوزه آب استان نیز ما فاقد یک مدیر یا ارگان اصلی هستیم که تعیین کند آب در هر بخش چگونه و به چه میزان باید تخصیص یابد.

وی گفت: مدیریت منابع آب حوزه آبریز باید شبیه به بودجه‌ریزی کشور باشد؛ یعنی آب باید دقیقاً تخصیص یابد و مدیری برای نظارت بر این تخصیص وجود داشته باشد تا بتواند بهترین استفاده را از منابع موجود ببرد.

رئیس پارک علم و فناوری با تأیید آمار مصرف بالای آب در بخش کشاورزی (۸۵ تا ۹۰ درصد مصرف کل استان) که بهره‌وری آن تنها ۳۶ تا ۵۰ درصد است، بیان کرد که صرفه‌جویی باید از جاهایی با بیشترین مصرف آغاز شود؛ حرکت به سمت کشاورزی هوشمند و سازه‌های تخصیص آب هوشمند می‌تواند مقدار زیادی از آب را ذخیره کند.
جیره‌بندی همیشه آخرین مرحله بحران است و با مدیریت تخصیص و نگهداشت آب می‌توان از آن اجتناب کرد.

وی مشکل اصلی را فقدان اطلاعات جامع و آمارهای دقیق در بخش‌های مختلف دانست و گفت: ما به اطلاعات دقیقی برای برنامه‌ریزی دسترسی نداریم، حتی در مکاتبات با ادارات مربوطه برای تهیه گزارش، پاسخ‌های دقیق دریافت نمی‌شود.

گلوی در نهایت نتیجه گرفت که برای حل مشکل، یک راهبر واحد لازم است که برنامه جامع مدیریت منابع آب را در سطح استان پیاده کرده و نقشه راهی واحد را ترسیم کند تا تمام ارگان‌های ذی‌ربط در راستای آن حرکت کنند.

وی در مورد وضعیت کانال‌ها و هدررفت آب توضیح داد که کانال‌های آبیاری به دلیل قدیمی بودن و ساختار غیرمناسب، هدررفت بالای آب دارند و این هدررفت به عوامل مختلفی مانند نوع خاک و تبخیر وابسته است.

 او اشاره کرد : برای کاهش هدررفت، کانال‌ها باید به مرور به سیستم‌های لوله‌ای تبدیل شوند که این کار نیازمند زمان و تأمین بودجه است. همچنین، مدیریت منابع آب به طور کلی پروژه بزرگی است که نیاز به زمان و نظم خاصی دارد و نمی‌توان به سرعت نتیجه مشاهده کرد.

گلوی بر اهمیت فناوری در کشاورزی تأکید کرد و گفت: برای تخصیص بهینه آب، باید سیستم‌های اندازه‌گیری و مدیریتی مانند کنتورهای هوشمند در کنار لوله‌های آبرسانی وجود داشته باشد. با این سیستم‌ها، کنترل مصرف آب بهتر انجام می‌شود و مقدار دقیقی از آب مصرفی مشخص می‌گردد.

وی همچنین به ناکارآمدی روش‌های سنتی اشاره کرد و توضیح داد که در این روش‌ها، هدررفت آب بیشتری رخ می‌دهد.

رئیس پارک علم و فناوری استان همچنین  گفت: این استان دارای ۷۰۰ رشته قنات است و با مدیریت صحیح منابع زیرزمینی، می‌توان سطح آب قنات‌ها را به حالت طبیعی برگرداند.

به باور دکتر گلوی، مدیریت جامع منابع آب می‌تواند به کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی و بهبود وضعیت قنوات کمک کند.

وی بر ضرورت تشکیل یک تیم متشکل از متخصصان آب، کارفرمایان و فعالان رسانه‌ای تأکید کرد و گفت: موفقیت در اجرای برنامه‌های حوزه آب نیازمند همکاری و یک مدیریت یکپارچه است تا از جزیره‌ای عمل کردن ادارات جلوگیری شود و طرح‌های جامع به نتیجه برسند. 

او اذعان داشت که با رویکرد صحیح و هماهنگی‌های مؤثر، می‌توان به دستاوردهای قابل توجهی در مدیریت منابع آب دست یافت.