سامانه حسابداری آب گردش سالانه منابع و مصارف کشور را شفاف می‌کند

محمدجواد زارعیان، مدیر پژوهشکده منابع آب مؤسسه تحقیقات آب، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما، گفت: طی چند سال گذشته وضعیت خشکسالی در کشور تا حدی تشدید شده و کاهش بارندگی‌ها این موضوع را نشان می‌دهد. به‌واسطه این شرایط، سیاست‌گذاران کلان کشور و مسئولان بخش آب و وزارت نیرو تصمیم گرفتند چارچوب حسابداری آب را به‌صورت جدی در کشور پیاده‌سازی کنند.

وی افزود: همان‌طور که می‌دانید، هنر حسابداری آب در واقع تلفیق داده‌ها و اطلاعات مربوط به منابع و مصارف آب با ردپای آب در بخش‌های مختلف مصرف، بخش‌های اقتصادی و بخش بهره‌وری است. این موضوع زمینه‌ساز برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی برای ایجاد سامانه حسابداری آب در کشور شد.

زارعیان ادامه داد: از آنجا که چنین سامانه‌ای پیش‌تر در کشور سابقه اجرایی نداشته و تنها به‌صورت موردی در قالب طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی انجام شده بود، هیچ‌گاه به‌صورت عملیاتی و سازمانی در سطح ملی استقرار نیافته بود. بر همین اساس مقرر شد مطالعات مربوط به این سامانه با همکاری تیمی متشکل از نهاد‌های مختلف انجام شود تا در نهایت این سامانه شکل گیرد.

وی گفت: در حال حاضر اطلاعات مربوط به منابع و مصارف آب کشور توسط شرکت مدیریت منابع آب، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی و سایر ارگان‌های مرتبط جمع‌آوری می‌شود، هرکدام بر اساس وظایف خود. نخستین گام، تبدیل این داده‌ها به یک پلتفرم قابل تحلیل در قالب سامانه حسابداری آب است تا اطلاعات بتواند در یک ساختار منسجم و یکپارچه ارائه شود.

زارعیان توضیح داد: این اطلاعات باید به‌صورت سالانه تجمیع و به‌روزرسانی شوند، زیرا اکنون بسیاری از داده‌ها به شکل دوره‌ای و پراکنده توسط دستگاه‌های مختلف برداشت می‌شوند؛ بنابراین لازم است دستگاه‌ها با یکدیگر تفاهم و همکاری داشته باشند، نظرات خود را به اشتراک بگذارند و داده‌ها را برای فراهم‌سازی پیش‌زمینه سامانه آماده کنند.

وی با اشاره به برنامه هفتم توسعه گفت: در این برنامه به‌صورت ویژه در مواد ۳۷ تا ۴۱ به موضوع سامانه حسابداری آب اشاره شده و اجرای آن بر عهده وزارت نیرو گذاشته شده است. طبق این مواد، وزارت نیرو موظف است با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی و سایر دستگاه‌هایی که در قانون ذکر شده یا نشده‌اند، این سامانه را شکل دهد.

زارعیان ادامه داد: در این راستا جلسات متعددی با محوریت شرکت مدیریت منابع آب برگزار شده که نمایندگان دستگاه‌های مختلف در آن شرکت کرده‌اند. در این جلسات مدل‌ها، برنامه‌ها، خروجی‌های مطالعات پیشین و اطلاعات موجود ارائه و بررسی شده تا در نهایت دستورالعملی برای توسعه این سامانه تدوین شود. پیش‌نویس این دستورالعمل هم‌اکنون در مؤسسه تحقیقات آب تهیه شده و در مرحله نظرخواهی از سایر دستگاه‌ها قرار دارد. پس از نهایی شدن، این دستورالعمل برای تولید اطلاعات جزئی مورد نیاز در سامانه حسابداری آب مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

وی افزود: داده‌های تولیدشده و کاربرگ‌هایی که برای ارائه اطلاعات لازم است، در قالب یک پلتفرم اینترنتی طراحی می‌شوند تا سامانه حسابداری آب ایجاد شود و این سامانه بتواند به‌صورت سالانه به‌روزرسانی شده و در سطح ملی قابل استفاده باشد.

زارعیان درباره مزایای این سامانه گفت: سامانه حسابداری آب به ما کمک می‌کند تا بدانیم گردش سالانه منابع آب کشور به چه صورت است؛ یعنی آب از چه منابعی تأمین می‌شود، به چه مصارفی می‌رسد، چه میزان از آن بازمی‌گردد و بهره‌وری کل کشور چقدر است. این سامانه در برنامه‌ریزی منابع آب در نواحی مختلف کشور بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

وی تأکید کرد: نکته مهم این است که پایداری این سامانه وابسته به همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان هواشناسی است، زیرا لازم است هر سال داده‌های جدید وارد سامانه شود. هرچه این داده‌ها دقیق‌تر، به‌روزتر و مبتنی بر فناوری‌های نوین باشند، سامانه پایدارتر خواهد ماند. استفاده از روش‌های هوشمند، ارتباطات دیجیتال و حتی فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی می‌تواند به ارتقای پایداری و دقت این سامانه کمک کند و به مرور زمان جایگاه خود را در حوزه مدیریت منابع آب کشور تثبیت نماید.

زارعیان در پایان گفت: نکته مهم دیگر این است که سامانه حسابداری آب تنها برای شرایط خشکسالی طراحی نمی‌شود، بلکه در شرایط ترسالی نیز نقش مؤثری دارد. این سامانه می‌تواند در مدیریت تنظیم آب موجود در مخازن سدها، مدیریت رهاسازی آب و کنترل سیلاب‌ها بسیار مفید باشد. در آینده نیز می‌توان قابلیت‌های بیشتری به آن افزود تا سامانه هوشمندتر شود، بتواند تحلیل‌ها را به‌صورت خودکار انجام دهد و در بستر اینترنت در دسترس عموم کاربران و تصمیم‌گیران قرار گیرد.­