۱۴ آبان، روز ملی مازندران گرامی باد

۱۴ آبان، روز ملی مازندران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مازندران؛ ۱۴ آبان در تقویم کشورمان به روز مازندران نامگذاری شده و هرساله در این روز، مراسم مختلفی در جای جای استان برگزار می‌شود.

استان مازندران در شمال ایران و کرانه‌های جنوبی دریای خزر واقع شده است. این استان، از جغرافیایی خاص و متنوع شامل جلگه‌ها، علفزارها، بیشه‌ها و جنگل‌های هیرکانی با صد‌ها گونه گیاهی منحصر‌به‌فرد، سواحل شنی و... برخوردار است و آتشفشان دماوند یکی از هفت آتشفشان معروف دنیا در این استان واقع شده است. از نظر جغرافیائی مازندران بخش بزرگی از طبرستان بوده که در حدود سده هفتم هجری قمری جانشین نام طبرستان شده است.

مازندران پیشینه و قدمتی هزاران ساله دارد و غار‌های هوتو، کمربند و گوهرتپه در بهشهر گواهان این ادعا هستند. بومیان مازندران قبل از ورود آریایی‌ها به این سرزمین چادرنشین و گله دار بودند. اقوام مختلف مازندران نقش‌های مهمی را در تاریخ این سرزمین ایفا کرده‌اند، از جمله طایفه‌ای جنگجو به نام اندیکی تپور و طایفه آمارد‌ها که از اقوام متمایز منطقه بودند و از بهترین تیراندازان در جنگ‌های شاهان هخامنشی، تا آنجا که در جنگ گوگمل داریوش سوم مسئول نگهبانی شاهنشاه و خاندان وی بودند و اسکندر مقدونی نتوانست طبرستان را از طریق جنگ با آن‌ها تسخیر کند.

پارتیان نیز، از تیره ایرانی پرنی و از عشایر سکا‌های محدوده شرق دریای مازندران بودند و شهر آمل پایتخت اقلیمی آنان بود. آل گشنسب در زمان ساسانیان در این منطقه حکمرانی می‌کردند. گیل گیلانشاه نخستین حکمران طبرستان در دوره اسلامی بود و بعد از او پسرش دابویه سلسله آل دابویه را بنیاد نهاد. در سال ۲۵۰ هجری قمری علویان در طبرستان و در قرن هشتم و نهم هجری قمری سادات مرعشی به قدرت رسیدند. در زمان شاه عباس اول صفوی حکومت‌های محلی از بین رفت و ایران زیر نظر حکومت مرکزی قرار گرفت.

فردوسی شاعر پر آوازه ایران در قرن چهارم چه زیبا درباره مازندران سروده است:

که مازندران شهر ما یاد باد / همیشه بر و بومش آباد باد

که در بوستانش همیشه گل است / به کوه اندرون لاله و سنبل است

هوا خوشگوار و زمین پرنگار / نه گرم و نه سرد و همیشه بهار

نوازنده بلبل به باغ اندرون / گرازنده آهو به راغ اندرون

همیشه بیاساید از خفت و خوی / همه ساله هرجای رنگست و بوی

گلابست گویی به جویش روان / همی شاد گردد ز بویش روان

دی و بهمن و آذر و فرودین / همیشه پر از لاله بینی زمین

تشکیل نخستین حکومت شیعی جهان در مازندران

مازندران یا همان طبرستان از دیرباز بنام دیار علویان نامی شده است چرا که این منطقه عشق و علاقه خود را به خاندان عصمت و طهارت ثابت کرده است و بیش از ۱۱۷۰ سال محبت به این خاندان در وجود مردمان غیورش نقش بسته است.

۱۴ آبان روز مازندران در دیار سبز علویان است و مردمان این دیار در سال ۲۵۰ هجری قمری، نخستین حکومت شیعی جهان را تشکیل دادند. این قوم در روز خجسته عید سعید فطر ۲۵۰ هجری قمری در مسجد جامع کجور نماز عید را به امامت حسن بن زید علوی برگزار کردند و با برپایی این نماز سنگ بنای نخستین حکومت شیعی در جهان را بنیان نهادند.

این روز (۱۴ آبان سال ۲۴۳ شمسی مطابق با عید سعید فطر ۲۵۰ هجری قمری) سرآغاز بیعت مردم این استان با حسن بن زید علوی بنیانگذار نخستین حکومت شیعی علوی در جهان است و ارادت عمیق و خالصانه مردم مازندران به ائمه اطهار موجب شد تا مازندرانی‌ها طی ۱۲ قرن شیعه مانده و با افکار و باور‌های شیعی زندگی کنند. براین اساس این روز به عنوان "مازندران، دیار سبز علویان" نامگذاری شد.

۱۴ آبان روز ملّی مازندران است و این روز متعلق به مردم مازندران که جلودار آن مردم رویان و چالوس بودند است، روزی که مردم با میل و رغبت به حکومت شیعی را پذیرفتند، روزی که مردم بدون بوق و کرنای رسانه‌ای، خودشان و با تدبیر حکومت دلخواه خودشان را برپا کردند.

سرزمین مازندران از دیرباز پر از رمز و راز بوده است، دارای مردمانی سختکوش و مهربان است که این سرزمین آبستن حوادث گوناگون بوده و این شانس را داشته که مطلع دلیرمردان و نام آوران بزرگی بوده است.

نام مازندران از دیرباز بنام پهلوانان و اسطوره‌ها به تاریخ ایران پیوند خورده است و رشادت‌های دلیر مردان آن هیچ گاه از ذهن مردم پاک نمی‌شود.

در مجموع در بین حوادث متعدد و شخصیت‌های گوناگون در طول تاریخ مازندران، اقبال همگانی مردم این دیار که همه دل در گرو اهل بیت داشتند به ساحت مقدس مولی الموحدین حضرت علی نهادند و در سال ۲۵۰ هجری قمری مصادف با ۱۴ آبان ۲۴۳ دست در دست مردی از نسل علویان سید بزرگ علوی حسن بن زید که نسبش با ۵ واسطه به امام حسن مجتبی می‌رسید نهادند.

مردم ولایت دوست مازندران در این روز خجسته، حماسه بزرگی را آفریدند، آنگاه که امام زاده سلطان محمد کیا معروف به دبیر صالحانی به بیعت با این سید والا مقام دعوت شدند با خلوص نیت پای در میدان ارادت نهادند و دست حسن بن زید علوی را در میان دستان خود گرفتند و دلدادگی خود را به ساحت علوی رسما" اعلام کردند.

مردم مازندران و همسایگانش مانند گیلان از دیر باز شیفته خاندان اهل بیت و پدیرای نوادگان حضرت رسول بودند که از جور و ستم حکام بنی عباس و بنی امیه به این سرزمین روی می‌آوردند و مردم مازندران به گرمی، این بزرگان را پذیرا شدند و امروز وجود بقعه‌ها و امامزادگان متعدد در این سرزمین خود گواه این ادعا است.

امام زاده سلطان محمد کیا به نیابت از مردم مازندران نامه‌ای را به حسن بن زید فرستاد و نخستین شهری که افتخار ورود سید علوی را داشت شهر سعید آباد در حوالی مرزن آباد بود و نخستین لشکریان وی را مردم شهر‌های رویان، کلار و دیلم تشکیل دادند و نیز نخستین اردوگاه نیز در کجور برپا شد و جریان شیعه گری از این دوره در طبرستان آغاز شد. به همین خاطر سالروز تشکیل نخستین حکومت شیعه در جهان در صالحان کجور نوشهر به روز مازندران نام نهاده شد.

آئین سنتی تیرماه سیزده شو در مازندران

آیین سنتی تیرماه سیزده شو یا جشن تیرگان یا "لال شو" از آیین‌های ویژه مازندران که در ۱۳ تیرماه طبری و در اواسط آبان هجری شمسی و همزمان با روز مازندران در مناطق مختلف استان مازندران به ویژه روستا‌ها برگزار می‌شود، آیینی که گذر زمان هم نتوانست آن را از خاطر مردم این دیار پاک کند.

در مازندران از کهن‌ترین زمان، در هر ماه جشنی برگزار می‌شد و از این جشن‌های دوازده گانه تـنها جشن تیرگان با نام تیرماه سیزه شو (شب سیزده تـیرماه طبری) هنوز در استان برگزار می‌شود، اما برگزاری جشن‌های دیگری، چون فروردینگان، اردیبهشت گان و بقیه جشن‌ها به دست فراموشی سپرده شده است.

افزون بر یکی بودن نام روز و ماه، جشن تیرگان را سالروز حماسه مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش می‌دانند، تیری که از کمان این کمانگیر مازندران به هوا پرتاب شد تا مرز ایران و توران را مشخص کند و سالروزی برای برپایی جشنی به منظور پاسداشت تمام آنچه از فرهنگ و هنر دیار طبرستان است.

پذیرایی‌های ویژه و سنتی سیزده شو

در شب تیر ماه سیزده، خانواده ها، دوستان و خویشاوندان نزدیک، گرد هم جمع می‌شوند و بنا بر رسم محل آجیل و میوه‌هایی مانند انار، پرتقال، خربزه، هندوانه، ازگیل، سنجد، انگور، نیشکر، تخمه، بستنی و گردو دور سفره می‌چینند و با هم می‌خورند.

همچنین نان و شیرینی‌های محلی همچون کماج و بادونه هم در این شب پخته و در پذیرایی‌ها استفاده می‌شد.

آیین لال زن شو

در این شب بنا بر سنت پیشینیان آئین ' لال زنِ شو ' یا کتک خوردن از لال برگزار می‌شود که در آن فردی که به خوش قدمی در منطقه خود معروف است با لباس مبدل وارد خانه می‌شود.

این فرد به عنوان لال که نمی‌بایست حرف بزند با ' شیش ' (تَرَکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می‌زند که اهالی بر این باورند که لال هرکسی را بزند تا سال دیگر مریض نمی‌شود.

قدیمی ها، ترکه خوردن از لال را دارای شگون می‌دانستند و معتقد بودند اگر صاحب خانه هوشیار باشد و قسمتی از ترکه را بگیرد و بشکند، مبارکی و شگون ترکه خوردن بیشتر می‌شود.

بیشتر مواقع، لال سراغ پسران مجرد، دختران دم بخت، زنان نازا و درختان بی میوه می‌رود که در هنگام زدن، کسی پادرمیانی می‌کند و با قول و ضمانت جلوی ترکه زدن لال به آنها را می‌گیرد و ضمانت می‌کند که تا سال بعد مشکلشان برطرف خواهد شد.

شیش یا ترکه به عنوان سمبل خوبی در باور مردم دیار مازندران توسط صاحب خانه در بین چوب‌های سقف قرار داده می‌شود تا برای خانه برکت بیاورد.

سنت اجرای لال شو دارای شعر محلی مخصوصی هم است که به صورت فردی یا دستجمعی خوانده می‌شود:

لال اِنه لال اِنه، آواز محلی سیزه شو.

لال اِنه لال اِنه، پار بورده امسال اِنه.

پار بورده امسال اِنه، مهمانِ پارسال اِنه.

سرخانِ سوار اِنه، مه مارِ برار اِنه.

این شعر را اهالی منزل و جوانان محل که به همراه لال زن شو وارد محفل می‌شوند به صورت آواز می‌خوانند.

در این پیوند جشن سنتی و بومی مازندران موسوم به جشن ' تیر ماه سیزده شو همزمان با گرامیداشت روز ملی مازندران با حضورگروه‌های مختلف هنری و قشر‌های مختلف مردمی در مناطق مختلف برگزار می‌شود.

اجرای ۶۰۰ برنامه در هفته مازندران

به گفته مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران، برنامه‌های هفته مازندران امسال با شعار "مازندران؛ تمدن، تدین و همدلی" برگزار می‌شود.

محمدی با اشاره به اینکه برنامه‌های هفته مازندران از امروز چهارشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۴ آغاز می‌شود افزود: در نخستین روز هفته مازندران؛ همایش بزرگ دیار علویان در روستای صالحان کجور نوشهر نخستین خاستگاه حکومت شیعه علوی در ایران برگزار می‌شود.

وی تصریح کرد: این هفته بیش از ۶۰۰ برنامه ویژه هفته مازندران در این استان برگزار می‌شود.

به گفته محمدی برنامه‌های هفته مازندران، روز ۲۲ آبان با همایش ملی جایزه ادبی نیما در شهرستان نور به پایان خواهد رسید.

مهدی حسن پور و گزارشی از روز مازندران: