از تاریخ شفاهی دفاع مقدس دانش استخراج خواهد شد

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، آقای یحیی نیازی مشاور رئیس مرکزاسناد و تحقیقات دفاع مقدس میهمان برنامه سلام خبرنگار بود و درباره برنامه‌های امروز در گرامیداشت هفته دفاع مقدس و تاریخ شفاهی دفاع مقدس گفتگو کرد.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌بینید:

سوال: درباره برنامه امروز بفرمایید؟
آقای نیازی: امروز پنجمین مراسم یاد‌ها و نام‌ها هست که در دوره‌های گذشته از تعدادی از فرماندهان و پیشکسوتان دوران دفاع مقدس که در حوزه جنگ نقش محوری داشتند، از سطوح راهبردی گرفته تا سطوح عملیاتی، فرماندهان یگان ها، مسئولان رده‌های تخصصی مثل مهندسی - رزمی، مخابرات - الکترونیک، بهداشت و درمان که این‌ها نقش بسزایی در جهبه‌های نبر حق علیه باطل داشتند. در چهار سال گذشته این مراسم همزمان با هفته دفاع مقدس برگزار شدو از کسانی که در آن دوره یعنی دریکسال دربه بیان روایت هایشان از دوران دفاع مقدس نقش داشتند، تجلیل شد، امسال نیز حدود ۶۰ نفر از عزیزان به اضافه ۱۰ نفر از خانواده معزز شهدا تجلیل می‌شوند.
این مراسم با حضور فرمانده محترم کل سپاه و جمعی از فرماندهان ارتش و سپاه برگزار خواهد شد.
سوال: حوزه فعالیت‌های جنابعالی که حوزه پژوهش در دفاع مقدس فعالیت می‌کنید و امروز هم اشاره کردید بخشی از فعالان این حوزه هم حضور خواهند داشت، کسانی که در حوزه دفاع مقدس و تحقیقات دفاع مقدس فعال هستند، از ۶۷ تا به امروز که از جنگ می‌گذرد حدود ۳۵ سال، چقدر در طول این ۳۵ سال می‌توانیم بگوییم که به دفاع مقدس پرداخته شده، چقدر هنوز جای کار دارد؟
نیازی: ابعاد دفاع مقدس خیلی وسیع است، یعنی درموضوعات مختلف وقتی نگاه می‌کنیم دارای فراز و فرود‌های متعددی است و به خصوص تجربه زیستی کسانی که در آن دوره در میدان‌های نبرد بودند، حاوی تجارب گران قیمتی است که برای امروز و آینده کشور می‌تواند مفید باشد، شما ملاحظه می‌فرمایید که مقام معظم رهبری در هر فرصتی نسبت به پرداختن به موضوعات دفاع مقدس تأکید می‌کنند، حتی در مناسبت‌هایی که دیدار‌های ایشان دیدار‌های دفاع مقدسی نیست، یعنی شما گاهی وقت‌ها می‌بینید که در ملاقات با سیاسیون، با مجلس و با دولت هم ایشان تاکید می‌کنند که از آن دوره وام و کمک بگیرید و این موارد را بتوانید در مدیریت کشور استفاده کنیم. این نیاز به احصا دارد، این موارد متعددی که وجود داشته نیاز به احصا دارد، تلاش‌های زیادی شده، مراکز متعددی فعالند، به ویژه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس که همزمان با دفاع مقدس در سال‌های اولیه جنگ این مرکز تشکیل شد و راویانی را در کنار فرماندهان قرار داد تا نسبت به ثبت و ضبط موضوعات بپردازند و امروز یک گنجینه بسیار غنی در اختیار دارد و موضوع تاریخ شفاهی را هم که شروع کرد با استفاده از همین گنجینه و اسناد یعنی تاریخ شفاهی که آنجا انجام می‌شود دارای ویژگی‌های تقریباً منحصر به فرد است.
سوال: هر کدام از آن‌ها اطلاعات تکمیلی نیاز دارد؟
نیازی: بعد ما تاریخ شفاهی در مرکز با یک ویژگی‌هایی مثل روند محوری حتماً دارای روندی است یعنی از ابتدا و انتهایش کاملاً مشخص است مثل خاطرات نیست که فقط برشی باشد، سندمحوری است، حتماً راوی وقتی صحبت می‌کند اسنادش را می‌آوریم و تطبیق می‌کنیم اطلاعات را، روش‌مند است و هدفمند و لذا خود این امروز شده یک گنجینه بسیار قوی، یعنی ما بیش از ۶ هزار ساعت تا الان با فرماندهان مختلف، با تصمیم گیرندگان مختلف در حوزه‌های مختلف گفتگو کردیم.
سوال: چقدر از آن منتشر شده است؟
نیازی: از این ۶ هزار ساعتی که تا الان انجام شده قریب به ۳۰ درصدش منتشر شده و ۷۰ درصد آن در حال آماده سازی است. یعنی این‌ها یک بخشی برای تاریخ می‌ماند، بخشی منتشر می‌شود و آن‌هایی که منتشر می‌شود، دستمایه پژوهشگران، ادیبان، هنرمندان و مستندسازانی است که می‌توانند از دفاع مقدس مستند‌های فراوانی بسازند.
سوال: یعنی همه آن چیزی که ضبط شده منتشر نمی‌شود؟
نیازی: چرا همه آن‌ها منتشر می‌شود منتها برخی موارد خیلی تخصصی است شاید به درد عموم جامعه نخورد، اما این نیازمند اصطلاحاً کار فرآوری بعدی است یعنی هنرمندان، نویسندگان، رمان نویسان می‌توانند از این موضوعات استفاده کنند و به خلق آثار جدید بپردازند.
سوال: آن ۳۰ درصدی که اشاره کردید به صورت کتاب منتشر شدند یا نه همین مدلی که توضیح دادید؟
نیازی: بله عمدتاً کتاب است، این که ما می‌گوییم ۳۰ درصد خروجی این ۶ هزار ساعت است در صورتی که آن ۷۰ درصد مابقی هم بین ۱۰ تا ۹۰ درصد الان آماده انتشار است یعنی در مسیر انتشار قرار دارد، خروجی‌های ما عمدتاً کتاب است، برخی از فرماندهان مثلاً فرض کنید آقای محسن رضایی که در آن موقع فرمانده سپاه بودند بیش از ۱۰ - ۱۲ جلد کتاب الان تا تدوین شده هنوز در اواسط جنگ هستیم یعنی نزدیک به ۱۶۶ جلسه با ایشان الان برگزار شده است.
سوال: هر جلسه ممکن است چند ساعت باشد؟
نیازی: حداقل دو ساعته است که گاهی فرماندهان دیگر می‌آیند و روایت جمعی می‌گیریم تا سه چهار ساعت طول می‌کشد. این‌ها کار پیاده سازی دارند، آماده سازی و تدوین دارند، گویا سازی دارند، باید پاورقی بخورند و خیلی از مسائل آن‌ها روشن شود و بعد ویراستاری و کار‌های آماده سازی برای چاپ که خودش یک پروسه طولانی تقریباً هست، ولی با توفیق الهی کار‌ها به صورت منظم در حال انجام است.
سوال: نکته‌ای که اشاره کردید برخی از اسناد به لحاظ تخصصی بودن، شاید اصل موضوع یا اصل سند یا اصل آن خاطره و مصاحبه قابلیت استفاده عمومی نداشته باشد و باید به نوعی تبدیل شود به فیلمنامه، کتاب، رمان و مواردی از این دست خود شما هم پیگیر هستید در مرکز اسناد که این روند اتفاق بیافتد یا نه، منتظر هستید تا افراد بیایند؟
نیازی: خوشبختانه ما به صورت همزمان یکسری کار‌ها را شروع کردیم به عنوان نمونه تاریخ شفاهی سردار سرلشکر رحیم صفوی که سه جلد منتشر شده تا الان، جلد اول آن یک کتاب روایت عمومی از او منتشر شده است یعنی عزیزانی مثل جناب آقای سرهنگی و تیمی که دارند کمک می‌کنند و این‌ها را به روایت عمومی تبدیل می‌کنند ضمن این که خود کتاب‌های اصلی به عنوان مرجع در اختیار متخصصان است در دانشکده‌های نظامی این‌ها بسیار مؤثرند و می‌توانند کاربرد‌های فراوانی داشته باشند، در حوزه فنی مثل مهندسی - رزمی، بهداشت و درمان، مخابرات و الکترونیک و حتی مثل ادوات و زرهی و توپخانه خیلی مطالب دست اول و مطالب بسیار نابی الان جمع آوری شده و در حال منتشر شدن است، این‌ها مثل این رده‌های تخصصی به خصوص توپخانه، زرهی، ادوات جایش در دانشکده‌های نظامی است.

سوال: یعنی تبدیل به کتاب درسی دانشگاه‌ها شده اند؟
نیازی: بله، می‌توانند، استخراج دانش را در دستور کار داریم.
سوال: انجام شده یا در حال انجام است؟
نیازی: بله انجام شده، هم به روایت ادبی یک ادبی یک روایت عمومی تولید می‌کنیم و هم به لحاظ تخصصی در حوزه‌های مختلف. مثلاً در حوزه بهداشت و درمان حرف‌های خیلی نابی گفته شده اگر فرصت باشد من یک نمونه را کوتاه بگویم مثلاً در عملیات کربلای ۵ چرخه انتقال مجروح یک چرخه‌ای است که خودش امروز می‌تواند یک الگو باشد برای مدیریت بحران، از زمانی که مجروح از خط مقدم می‌آید، تا اورژانس، تا پست امداد، تا بیمارستان صحرایی می‌آید تا اهواز و تودیع می‌شود به اصفهان، شیراز، تهران و شهر‌های بزرگ برای مداوا، یک چرخه برای آن تعریف کردند که بسیار کارآمد است. شما این مطلبی که می‌گویید مال ۱۳۶۵ است یعنی نزدیک به ۴۰ سال قبل، یک عده جوانی که شاید خیلی‌ها از آن‌ها تجارب امروزه را نداشتند آن موقع، آکادمیک‌های مختلفی را طی نکرده بودند، ولی با توجه به نیاز جبهه و شرایطی که بود یک شرایط اینجور را تفسیر می‌کنند که امروز خیلی آموزنده است و در جا‌های مختلف می‌شود از آن استفاده کرد، در حوزه‌های مختلف این وجود دارد، در حوزه‌های فنی - مهندسی، در ساخت و سازها، جاده سازی ها، احداث ابنیه کار‌های بسیار دست آموزی انجام شده که امروز اگر چنانچه استخراج شود و در اختیار اهلش قرار گیرد بتوانند استفاده کنند.
سوال: خود شما از در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از این منظر چه برنامه‌ای را دارید دنبال می‌کنید؟
نیازی: ما اساساً، چون مرکز یک مبنای راهبردی دارد اولاً در موضوعات جنگ و مسئله دوم، چون دارای یک مخزن بسیار غنی و قوی از اسناد جنگ هست، عموماً ما سطح راهبردی جنگ را دنبال می‌کنیم، یعنی فرماندهان یگان ها، البته فرماندهان گردان‌های رزم را هم در چند سال اخیر به دنبالش رفتیم، ولی حوزه خاطرات عمومی با سایر مراکز است ما بیشتر در سطح راهبردی هستیم الان حتی مسئله سیاسی جنگ فرض کنید آقای محمدجواد لاریجانی امروز مهمان همین برنامه ما هستند، آقای کمال خرازی مهمان امروز برنامه ما هستند، یعنی حتی این موضوعاتی که مربوط به جنگ بوده و در واقع صحنه دیپلماسی، صحنه تبلیغات جبهه و جنگ که آقای خرازی بودند، دیپلماسی که آقای لاریجانی معاون وقت وزیر خارجه بودند، خاطرات این‌ها را هم داریم می‌گیریم و تاریخ شفاهی این‌ها را هم داریم می‌گیریم که این‌ها مکمل هم باشند یعنی مشخص باشد که ابعاد مختلف جنگ به چه شکل مدیریت شده و پیش رفته است.
سوال: هر کسی به یک نوعی یک حضوری در عرصه دفاع مقدس داشته شما خاطراتشان را دارید دریافت می‌کنید؟
نیازی: ما با رؤسای سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در دوران دفاع مقدس در خوزستان، تهران و در منطقه غرب گفتگو کردیم و تاریخ شفاهی این‌ها را گرفتیم، بالاخره وضعیت حقوقی رزمندگان، مسائل قضایی رزمندگان هم بررسی شده است، در حوزه آب، مهندسی و در حوزه مختلف تلاش شده که در سطوح بالا این‌ها توسط مرکز احصا شود.