بررسی شکست تحقير آميز آمریکا در شوراي امنيت

   به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیماT پایگاه اینترنتی ریسپانسیبل استیت کرفت در مقاله‌ای به قلم مارک فیتزپاتریک به بررسی شکست اخیر دولت آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد پرداخت.

 وي در این باره نوشت با وجود این شکست، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا به تلاش‌های خود برای تحقق این هدف ادامه خواهد داد. در واقع، از بین بردن برجام، هدف اصلی تلاش‌های دولت ترامپ بوده است. رئیس جمهور آمریکا پایان دادن به برجام را بار‌ها جزء وعده‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ خود اعلام کرده بود، و تمایل داشت تا این دستاورد را بخشی از سخنرانی‌های تبلیغاتی انتخابات سال ۲۰۲۰ خود کند. هر چند پمپئو از دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد بابت خودداری از حمایت از این قطعنامه پیشنهادی آمریکا به شدت انتقاد کرد، احتمالا برای این شکست اهمیت چندانی قائل نیست. پمپئو، که خود هوای ریاست جمهوری آمریکا را در سر می‌پروراند، به دنبال آن است که نشان دهد این تنها آمریکا است که در برابر شرارت‌های ایران ایستاده است، آن هم در حالی که رهبران ترسو جهان، دست روی دست گذاشته اند. به هر صورت، متوقف کردن فروش تسلیحات به ایران، هدف اصلی واشنگتن نیست، بلکه هدف اصلی واشنگتن، برقرار کردن دوباره همه تحریم‌ها علیه ایران و در نتیجه نابود کردن برجام، پیش از آن است که دولت آتی آمریکا بتواند آن را احیا کند. اینکه آیا ادعای آمریکا در خصوص بازگشت ناگهانی تحریم ها، تاثیر مد نظر این کشور را در پایان توافق هسته‌ای ایران دارد یا نه، به این موضوع بستگی خواهد داشت که ایران به این شرایط چگونه پاسخ دهد.

دولت ترامپ پس از شکست تحقیر آمیز خود در تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران هیچ ابایی ندارد و اکنون وعده داده با برقراری دوباره تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران که مربوط به قبل از سال ۲۰۱۶ بود، تلاش‌های خود را در این خصوص دو چندان کند. در حالی که این اقدام نیز به اندازه تلاش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت، نامحبوب است.

دولت ترامپ پس از شکست تحقیر آمیز خود در تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران هیچ ابایی ندارد، و اکنون وعده داده است با برقراری دوباره تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران که مربوط به قبل از سال ۲۰۱۶ بود، تلاش‌های خود را در این خصوص دو چندان کند. این در حالی است که این اقدام نیز به اندازه تلاش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت، نامحبوب است. در رای گیری روز چهاردهم اوت در خصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، آمریکا تنها توانست یک رای دیگر را در حمایت از این اقدام جلب کند. حمایت جمهوری دومینیکن احتمالا صرفا تلاشی مودبانه از سوی این کشور بود که در تاریخ ۱۶ اوت، میزبان مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا است. تقریبا همه دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل، از جمله متحدان غربی آمریکا، به این تلاش رای ممتنع دادند. چین و روسیه نیز این تلاش را وتو کردند.
این عقب نشینی، سرشار از رسوايي، پس از آن رخ داد که آمریکا، لحن قطعنامه اولیه خود را به میزان زیادی تلطیف کرد. در این قطعنامه چهار پاراگرافی، دیگر زبان سرزنش آمیز و اقدام به زور، به چشم نمی‌خورد و در آن صرفا بر تمدید ۱۳ ساله ممنوعیت واردات سامانه‌های نظامی بزرگ، از جمله هواپیما و کشتی، و ممنوعیت صادرات هر گونه سلاح از مبدا یا به مقصد ایران، تاکید شده بود. اما هرگونه تمدیدی در این خصوص، خط قرمزی آشکار برای ایران شمرده می‌شد. بسیاری چنین عقیده داشتند که لغو ممنوعیت تسلیحاتی ایران، یکی از معدود پاداش‌هایی است که باعث شده است این کشور، با وجود تحریک‌های واشنگتن، همچنان در توافق باقی بماند. بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران، این ممنوعیت باید در تاریخ هجدهم اکتبر پایان یابد، و تمدید این تحریم‌ها فراتر از تاریخ مذکور، کافی بود تا ایران را به کنار گذاشتن کامل توافق و در نتیجه پایان آن، تحریک کند.
در واقع، از بین بردن این توافق که به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) موسوم بود، هدف اصلی این تلاش‌های دولت ترامپ بود. رئیس جمهور آمریکا پایان دادن به برجام را بار‌ها جزء وعده‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ خود اعلام کرده بود، و تمایل داشت تا این دستاورد را بخشی از سخنرانی‌های تبلیغاتی انتخابات سال ۲۰۲۰ خود کند. با وجود همه پیام‌های منفی منتشر شده درباره برجام، این توافق هنوز زنده است، هر چند در وضعیت اغما به سر می‌برد. ایران طی سال گذشته به شکلی قاطع و پایدار، از محدودیت‌های خود در زمینه غنی سازی فاصله گرفت. این در حالی است که این کشور هنوز هم بخش عمده اقدامات راستی آزمایی مبتنی بر این موافقتنامه را محترم می‌شمارد، و اعلام آمادگی کرده است در صورتی که آمریکا به تعهدات خود عمل کند، محدودیت‌ها را دوباره به حالت قبل باز گرداند.

برای مدت زمان کوتاهی چنین به نظر می‌رسید که آمریکا دست کم توانسته است حمایت‌های منطقه‌ای را برای طرح خود جلب کند. «نایف الحجرف» دبیر کل شورای همکاری خلیج (فارس) در تاریخ نهم اوت، بیانیه‌ای را به نمایندگی از شش کشور عضو این شورا منتشر و در آن از پیشنهاد تمدید تحریم‌های ایران حمایت کرد. با توجه به درگیری‌ها میان شش کشور عضو این شورا، به خصوص میان قطر و عربستان سعودی، مشاهده توافق شورای همکاری خلیج (فارس) در خصوص هر موضوعی، از جمله موضع گیری یکپارچه در قبال مساله جنجال برانگیز ایران، بعید به نظر می‌رسید. اما بعدا مشخص شد که چنین یکپارچگی، حقیقت نداشته است. الحجرف بدون پرسش از شش وزیر امور خارجه کشور‌های عضو، این بیانیه را منتشر کرده بود.
هر چند پمپئو از دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد بابت خودداری از حمایت از این اقدام آمریکا به شدت انتقاد کرد، وی احتمالا برای این شکست بزرگ اهمیت چندانی قائل نیست. پایگاه انزوا گرای پمپئو، که خود جاه طلبی‌های ریاست جمهوری آمریکا را در سر می‌پروراند، به دنبال آن است که نشان دهد این تنها آمریکا است که در برابر ایران ایستاده است، آن هم در حالی که رهبران ترسوی جهان، دست روی دست گذاشته اند. 

همین اکثریت اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد که با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کردند، با بازگشت ناگهانی تحریم‌های مربوط به قبل از امضای برجام نیز مخالفند.

همین اکثریت اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد که با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کردند، با بازگشت ناگهانی تحریم‌های مربوط به قبل از امضای برجام نیز مخالف هستند. بند مربوط به بازگشت تحریم‌ها در قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۵ تهیه شد و مکمل برجام بود، به شکلی دقیق نوشته شد تا به هر یک از اعضای برجام اجازه دهد تا در صورت "رعایت نشدن عمده تعهدات" خواستار بازگشت تحریم‌ها شود. دیدگاه غالب جهانی حاکی از آن است که آمریکا زمانی که از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ خارج شد، این حق را از خود گرفت. اما ادعای واشنگتن بر این استدلال مورد مناقشه حقوقی بنا شده است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، به حق و حقوق اعضایی که این توافق را ترک کرده اند، نپرداخته است. این سناریو در آن زمان، هرگز متصور نبود.
آمریکا قصد دارد از «کلی کرفت» فرستاده خود در سازمان ملل درخواست کند تا به شورای امنیت در خصوص نبود پایبندی عمده ایران، اطلاع رسانی کند، و بدین ترتیب، مهلت ۳۰ روزه تعیین شده در قطعنامه ۲۲۳۱ آغاز شود. در پایان این مهلت ۳۰ روزه، تحریم‌ها دوباره علیه ایران اعمال خواهد شد، مگر آنکه این شورا، قطعنامه جدیدی را تصویب کند که موضوع آن، ادامه پایان تحریم‌های سازمان ملل باشد. آمریکا قطعا چنین قطعنامه‌ای را وتو خواهد کرد.
دیگر اعضای شورای امنیت سپس تلاش خواهند کرد تا از طریق تاکتیک‌های رویه‌ای مختل کننده، مانع این اقدام آمریکا شوند. نخستین تاکتیک توسط «دیان تریانسیا دیانی» فرستاده اندونزی در شورای امنیت به کار بسته خواهد شد. این کشور در ماه اوت، ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده دارد. وی در خصوص این موضوع که آیا واشنگتن، در خصوص طرح چنین موضوعی دارای حق است، به مشورت با دیگر اعضا خواهد پرداخت. او سپس نظر جمع را در این خصوص بیان خواهد کرد که تلاش‌های آمریکا، فرآیندی معتبر نیست. دیانی فردی مورد احترام است، و قضاوت او مورد قبول قرار خواهد گرفت.
البته پیش بینی می‌شود آمریکا در این جریان مقاومت کند. در این شرایط، اعضای شورای امنیت تلاش خواهند کرد تا از تصویب دستور کار نشستی خودداری کنند که در آن، آمریکا قصد دارد به این شورا در خصوص نبود پایبندی‌های ایران اطلاع دهد. با توجه به مخالفت‌های گسترده با این طرح آمریکا، این کشور قادر نخواهد بود ۹ رای لازم برای تصویب دستور کار خود را کسب کند. بدین ترتیب، این نشست برگزار نخواهد شد و مهلت ۳۰ روزه آغاز نخواهد گشت. هر بار که واشنگتن تلاش کند این موضوع را در دستور کار شورای امنیت قرار دهد، این فرآیند باید تکرار شود.
در پایان، آمریکا فارغ از آنچه که دیگران می‌اندیشند، بدون شک به صورت یکجانبه ادعا خواهد کرد تحریم‌های سازمان ملل متحد دوباره علیه ایران اعمال شده اند. تقریبا همه دیگر اعضا، بر خلاف این موضوع تاکید خواهند کرد. «ریچارد گوون» مدیر امور سازمان ملل در «گروه بین المللی بحران»، این شرایط را «شورای امنیت در سرزمین عجایب» توصیف کرد.
اگر هیچ عضو دیگری موافق نباشد و تحریم‌ها را اجرا نکند، ادعای آمریکا در خصوص بازگشت ناگهانی تحریم ها، هیچ تاثیر عملی بر ایران نخواهد داشت. ایران با وجود تحریم‌های فرا مرزی آمریکا، همچنان به تعاملات بین المللی خود ادامه خواهد داد. از تاریخ هجدهم اکتبر به بعد، و پس از انقضای تحریم تسلیحاتی ایران، این کشور خرید سلاح از چین، روسیه و دیگر کشور‌های عضو اتحاد جماهیر شوروی پیشین را آغاز خواهد کرد.
آمریکا بر قطعنامه‌ای تاکید کرد که شکست آن به وضوح معلوم بود، و بدین ترتیب متحدان و دیگر کشور‌ها را در این فرآیند، در برابر خود قرار داد. این در حالی است که آمریکا به جای این کار، می‌توانست هدف خود را مبنی بر محدود کردن خرید‌های تسلیحاتی ایران، از طریق امضای قرارداد‌های مستقیم با تامین کنندگان بالقوه تسلیحات و در نتیجه محدود کردن تامین تسلیحات آن‌ها برای ایران، محقق کند. اما متوقف کردن فروش تسلیحات به ایران، هدف اصلی واشنگتن نیست، بلکه هدف اصلی واشنگتن، برقرار کردن دوباره همه تحریم‌ها علیه ایران و در نتیجه نابود کردن برجام، پیش از آن است که دولت آینده آمریکا بتواند آن را احیا کند.
اینکه آیا ادعای آمریکا در خصوص بازگشت ناگهانی تحریم ها، تاثیر مد نظر این کشور را در پایان توافق هسته‌ای ایران دارد یا نه، به این موضوع بستگی خواهد داشت که ایران به این شرایط چگونه پاسخ دهد. دولت روحانی تهدید کرده است در صورت بازگشت دوباره تحریم‌ها علیه ایران، از توافق هسته‌ای خارج شود. ایران می‌تواند باعث شود آمریکا، طرف منزوی و رسوای جهان در این جریان باشد، و اجازه دهد توافق هسته‌ای چند ماه دیگر هم زنده بماند، به این امید که دولت جدید آمریکا، پایبندی به این توافق را از سر بگیرد.
همزمان، رویکرد پمپئو به دیپلماسی، که از هر ظرافتی به دور است، بی تاثیر نخواهد بود. ایجاد آشوب در شورای امنیت، باعث تضعیف موقعیت این نهاد خواهد شد و به ستون‌های اصلی نظم بین المللی پس از دوران جنگ دوم جهانی آسیب خواهد زد. مشروعیت و کارآمدی تحریم‌های سازمان ملل متحد نیز در نتیجه این شرایط، کاهش خواهد یافت. کشور‌هایی که در حال حاضر تمایلی به همسویی با تحریم‌های آمریکا ندارند، قادر خواهند بود به بی توجهی واشنگتن به اجماع نظر شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان نمونه اشاره کنند، و بدین ترتیب "تصمیم گیری هر کشور در خصوص مشروعیت تصمیم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، به موضوعی عادی تبدیل خواهد شد. " «جارت بلانش» از مقامات پیشین وزارت امور خارجه آمریکا اخیرا در توئیت خود به چنین موضوعی اشاره کرد. با توجه به آنکه بیشتر اقدامات تحریمی سازمان ملل متحد، در حمایت از اهداف سیاست خارجی آمریکا در قبال کشور‌هایی مانند کره شمالی، لیبی و لبنان بوده است، پمپئو آسیب زیادی را به منافع ملی کشور خود وارد خواهد کرد.
یک راه دیگر برای پرهیز از چنین ائتلافی، آن است که رهبرانی که در این خصوص دغدغه دارند، پمپئو را دور بزنند و مستقیما با رئیس جمهور آمریکا ارتباط برقرار کنند. طی تمام مدت سال گذشته، فرانسه و روسیه تلاش کرده اند تا برای برگزاری نشست میان پنج عضو دائم شورای امنیت برنامه ریزی کنند، اما این تلاش‌ها با هیچ موفقیتی همراه نبوده است. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اکنون این تلاش‌ها را با اندکی تغییر، دوباره از سر گرفته و پیشنهاد کرده است سران پنج کشور عضو دائم شورای امنیت، آلمان و ایران، نشستی را به صورت مجازی (آنلاین) برگزار کنند. موضوع این نشست، حمایت از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام شده است. در این شرایط، پمپئو کنترل کننده اوضاع نخواهد بود، و چنین تصور می‌شود که ترامپ ممکن است ترغیب شود مصالحه‌ای را بپذیرد که از آن می‌تواند در آستانه انتخابات، به عنوان یک پیروزی در عرصه سیاست خارجی نام ببرد. ترامپ واقعا به دنبال از بین بردن توافق هسته‌ای ایران است، و این اقدام احتمالا موثر نخواهد بود.