تکاپوی دولت ترامپ برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

   به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، آمریکا در قبال ایران سیاست فشار حداکثری را در پیش گرفته و در عین حال برتداوم تحریم‌ها علیه ایران چه تحریم‌های یکجانبه و چه تحریم‌های برجامی به ویژه تحریم تسلیحاتی تاکید می‌ورزد. با این حال چشم انداز لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر ۲۰۲۰ واکنش منفی دولت ترامپ را برانگیخته و موجب تکاپوی آن برای تداوم این تحریم شده است. طبق توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل قرار است که تحریم تسلیحاتی ایران در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ خاتمه یابد. با این حال آمریکا که در مه ۲۰۱۸ ازاین توافق خارج شده، مخالفت شدید خود را با این مساله اعلام کرده واکنون درصدد است تا راهی برای تمدید

   این تحریم بیابد. مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا در توئیتی نوشت: «قبل از آنکه غرب آسیا وارد مسابقه تسلیحاتی جدیدی شود شورای امنیت باید تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند.» واشنگتن در صدد است با فشار به شورای امنیت سازمان ملل زمینه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را فراهم نماید. بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که از سال ۲۰۱۶ اجرایی شد، واردات یا صادرات تسلیحاتی به ایران یا از ایران به مدت پنج سال ممنوع شده است. با پایان این ممنوعیت در اکتبر ۲۰۲۰، ایران این امکان را خواهد داشت که از کشور‌های خارجی تسلیحات بخرد و یا به صادرات تسلیحاتی بپردازد. هیچ یک از اعضای گروه ۱+۴ تاکنون اعتراضی به لغو تحریم تسلیحاتی ایران نکرده و اعتراض وابراز نگرانی آمریکا را ناموجه می‌دانند.

اقدامات وزارت خارجه آمریکا
آمریکا از سال ۲۰۱۹ تحرکات خود را به منظور جلوگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران در اکتبر ۲۰۲۰ (که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به صراحت به آن اشاره شده) آغاز کرده است. در این راستا مقامات دولت ترامپ به ویژه مایک پمپئو وزیر امور خارجه در اظهارات، مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های خود بار‌ها با ادعای نگرانی از پیامد‌های تحقق این امر به ویژه به راه افتادن مسابقه تسلیحاتی در منطقه و یا متهم کردن جمهوری اسلامی ایران به حمایت از تروریسم، خواهان تمدید این تحریم شده اند. روزنامه نیویورک تایمز چندی قبل در گزارشی با اشاره به اظهارات اخیر «مایک پمپئو» در زمینه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران نوشت که وی در حال تدوین طرحی بر مبنای یک استدلال حقوقی است که براساس آن واشنگتن به رغم خروج از برجام همچنان یکی از اعضای آن است. طبق این طرح آمریکا ادعا می‌کند که هنوز از نظر حقوقی به عنوان یک دولت شرکت کننده (Participant) در توافق هسته‌ای برجام و نیز قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت حضور دارد و هدف آن استفاده از تهدید مکانیسم ماشه است که می‌تواند همه تحریم‌های قبل از امضای برجام را علیه ایران مجددا اعمال کند و اگر تحریم‌های تسلیحاتی در شورای امنیت تمدید نشود،

   واشنگتن از این حق ادعایی خود به عنوان یکی از طرف‌های برجام استفاده کرده و تحریم‌های پیش از تصویب برجام در سال ۲۰۱۵، علیه ایران باز خواهد گشت؛ توافقی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شده و آن را بدترین توافق تاریخ آمریکا خوانده است. در واقع دولت ترامپ در این زمینه تنها مانده و به دلیل نداشتن هیچ گونه دستاویزی برای اجرای خواسته خود یعنی جلوگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران، اکنون به دنبال مطرح کردن مشارکت اولیه آمریکا در توافق هسته‌ای برجام و برخوردار بودن از اختیارات مطرح در آن از جمله مکانیسم ماشه و نیز استناد به عضویت آمریکا در قطعنامه ۲۲۳۱ است. وزیر خارجه آمریکا در جدالی توییتری با "الیزابت وارن" نامزد پیشین حزب دموکرات برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰، مدعی شد که حقوق آمریکا در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جدا از برجام است.

    با این حال این استدلال پمپئو با انتقاد زیادی مواجه شده است. وارن چندی قبل در پیامی توییتری نوشت: ممنوعیت بین‌المللی خرید و فروش تسلیحات با ایران در ماه اکتبر به پایان می‌رسد، دولت ترامپ برای تمدید این تحریم می‌خواهد ناگهان استدلال کند که ایالات متحده از طرف‌های همان توافق (هسته‌ای) ایران است که از آن خارج شد. این بی‌معنی است. پمپئو در پاسخ به توئیت سناتور وارن که استاد حقوق دانشگاه هاروارد نیز هست، نوشت: باید یک بار دیگر دانش حقوق را مرور کنید. حقوقی که ما تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل داریم جدا از برجام است. در مقابل وارن در پاسخ پمپئو نوشت: ماده ۱۰ قطعنامه ۲۲۳۱ از ایالات متحده می‌خواهد که اختلاف‌ها را از طریق توافق هسته‌ای برجام حل کند، همانی که شما از آن خارج شده و انتخاب‌ها و امنیت ما را محدود کردید. 
    به نظر می‌رسد اقدامات حقوقی وزارت خارجه آمریکا بخشی از راهبرد پیچیده واشنگتن برای فشار به شورای امنیت سازمان ملل به منظورتمدید محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران یا اعمال تحریم‌های بسیار سختگیرانه است. در واقع واشنگتن از تقویت قدرت دفاعی ایران بیمناک است و به همین دلیل بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت خواهان تمدید تحریم تسلیحاتی ایران است. رئوس این طرح طی روز‌های گذشته از سوی دولت ترامپ به عنوان شروع چرخه‌ای برای تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت که کشور‌ها را از صادرات تسلیحات متعارف به ایران منع می‌کند تشریح شده است. دولت ترامپ پیش نویس قطعنامه مدنظر خود برای تمدید تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران را در میان برخی اعضای این شورا توزیع کرده است. آمریکا می‌کوشد پیش از پایان یافتن زمان تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت در اکتبر ۲۰۲۰، قطعنامه خود را در این شورا به تصویب برسانند. قرار است آمریکا در مه ۲۰۲۰ پیش نویس قطعنامه خود را در شورای امنیت به رای بگذارد. در این دوره استونی ریاست شورای امنیت را برعهده دارد که از اعضای ناتو و شرکای نزدیک آمریکا محسوب می‌شود. با این حال واشنگتن در این شورا حتی اگر همراهی متحدان اروپایی خود را نیز داشته باشد با سد مسکو و پکن مواجه خواهد بود. 

 موضع غیر منطقی و نادرست دولت ترامپ در قبال ایران اکنون مورد توجه کنگره آمریکا نیز قرار گرفته و در این راستا اکثریت نمایندگان کنگره آمریکا در نامه‌ای فراحزبی خواستار تغییر روش مقابله دولت ترامپ با ایران شدند. در این نامه که از سوی ۳۸۲ تن از نمایندگان (معادل ۹۰ درصد) خطاب به مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا صادر شده است، آن‌ها از وی خواسته اند برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل با دوستان و متحدان آمریکا همکاری کند.

   موضع غیر منطقی و نادرست دولت ترامپ در قبال ایران اکنون مورد توجه کنگره آمریکا نیز قرار گرفته و در این راستا اکثریت نمایندگان کنگره آمریکا در نامه‌ای فراحزبی خواستار تغییر روش مقابله دولت ترامپ با ایران شدند. در این نامه که از سوی ۳۸۲ تن از نمایندگان (معادل ۹۰ درصد) خطاب به مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا صادر شده است، آن‌ها از وی خواسته اند برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل با دوستان و متحدان آمریکا همکاری کند. در این نامه آمده است: ما نمایندگان کنگره از پایان زمان تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران در ماه اکتبر نگران هستیم. نکته مهم این است که چه نمایندگان جمهوری خواه و چه دموکرات خواسته مشابهی یعنی تداوم تحریم تسلیحاتی ایران دارند، ولی در عین حال خواهان رویکرد جدیدی برای تحقق این مساله هستند.

موضع گروه ۱+۴
   اعضای گروه ۱+۴ در این زمینه موضعی متفاوت دارند. در این راستا اعضای اروپایی برجام به رغم اعلام نگرانی در باره پیامد‌های لغو تحریم تسلیحاتی ایران، بر عمل کردن بر طبق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تاکید می‌ورزند. ضمن اینکه مقامات اتحادیه اروپا بر خروج آمریکا از برجام تصریح می‌کنند. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ۱۱ اردیبهشت با اشاره به خروج آمریکا از برجام تصریح کرد که این کشور دیگر به عنوان عضو این توافق به حساب نمی‌آید. بورل گفت: از بیانیه ترامپ و یادداشت رییس جمهوری آمریکا در مه ۲۰۱۸ مشخص است که آن‌ها اعلام کرده‌اند به مشارکت خود در برجام خاتمه می‌دهند. می‌خواهم این را هم یادآوری کنم که آمریکا از آن زمان به بعد در هیچ یک از جلسات برگزار شده در چارچوب این توافق شرکت نکرده است. پس کاملاً روشن است که آمریکا دیگر عضو شرکت کننده در این توافق نیست. بورل درباره تلاش‌های اخیر دولت آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران عنوان کرد که این کشور همانند هر یک از اعضای دیگر سازمان ملل متحد حق دارد خواستار تحریم تسلیحاتی شود. وی در ادامه افزود: «باید ببینیم شورای امنیت چه تصمیمی خواهد گرفت.»
   هر چند مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صراحت به مخالفت با خواسته امریکا با تداوم تحریم تسلیحاتی ایران برنخاسته، اما وی ابتدا به موضوعی اشاره کرده که در واقع مخالفت وی با استدلال مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا برای درخواست ادامه تحریم تسلیحاتی ایران را روشن می‌کند. بورل به صراحت بیان کرده که آمریکا در مه ۲۰۱۸ نه فقط از برجام خارج شده، بلکه در هیچ یک از جلسات مربوط به این توافق موسوم به کمیسیون برجام نیز شرکت نداشته است. این در حالی که پمپئو مدعی است که آمریکا هم چنان یکی از مشارکت کنندگان در برجام بوده و در این چارچوب حق دارد که از سازو کار‌های مطرح در این توافق از جمله مکانیسم ماشه استفاده کند. طرح واشنگتن بخشی از راهبرد دولت ترامپ برای فشار به شورای امنیت برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی این شورا علیه ایران است. استدلال‌های سست و بی‌پایه مقامات‌آمریکایی در این زمینه مشخص می‌کند که این اقدام دولت ترامپ هیچ مبنای منطقی ندارد.

   در عین حال بورل به این مطلب اشاره کرده که آمریکا حق دارد به عنوان یک عضو سازمان ملل به مطرح کردن خواسته خود در شورای امنیت بپردازد، در حالی که با توجه به عضویت دائم روسیه و چین در این شورا، وی به خوبی می‌داند که هر گونه تلاش واشنگتن برای تصویب قطعنامه‌ای برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران با مخالفت این دو کشور و وتوی آن‌ها مواجه خواهد شد. بدین ترتیب بورل نه فقط مخالفت خود با استدلال واشنگتن را ابراز کرده بلکه به طور ضمنی اشاره کرده که تلاش دولت ترامپ در این زمینه در شورای امنیت سازمان ملل نیز بی ثمر خواهد بود.
    روسیه و چین نیز که اعضای طیف شرقی گروه ۱+۴ محسوب می‌شوند، موضع مخالف تلاش واشنگتن برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اتخاذ کرده و معتقدند خواسته آمریکا غیر قانونی و ناموجه است و اساسا جایی برای بحث در این زمینه وجود ندارد. به ویژه با توجه به تنش‌های شدید میان واشنگتن و پکن درباره شیوع ویروس کرونا و نیز اختلافات جدی دو طرف، مسلما چین موضع مخالف با امریکا در این زمینه اتخاذ خواهد کرد. در عین حال روسیه نیز که رقیب سرسخت آمریکا در عرصه بین المللی به ویژه در بعد سیاسی و نظامی است با این خواسته دولت ترامپ سر ناسازگاری دارد. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد تحریم سازمان ملل در خصوص فروش سلاح به ایران، که دراکتبر ۲۰۲۰ منقضی می‌شود، با وجود تلاش‌های آمریکا برای ممانعت از انقضای آن، نمی‌تواند تمدید شود. میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین المللی مستقر در وین نیز به تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت واکنش نشان داده و معتقد است که واشنگتن مدعی داشتن حقوقی در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ است، اما در عین حال هیچ بحثی در باره تعهداتی که آمریکا درقالب این قطعنامه دارد مطرح نمی‌کند. اولیانوف در توئیتی نوشت: «مقامات آمریکایی مدعی هستند که آمریکا حقوقی تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل دارد، اما هیچ سخنی درباره تعهدات آمریکا (در این قطعنامه) که به همراه حقوق آمده نمی‌گویند به ویژه، درباره خودداری از اقداماتی که اجرای تعهدات تحت برنامه جامع اقدام مشترک را تضعیف می‌کند. (پاراگراف ۲ از قطعنامه ۲۲۳۱)». هم چنین وزارت خارجه روسیه تأکید کرده که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موقت هستند و در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی می‌شوند.

   «ولادیمیر ارماکوف» مدیر اداره کنترل تسلیحاتی وزارت خارجه روسیه تاکید کرده که هیچ رایزنی و بحث رسمی درباره بازنگری کردن در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل نه در شورای امنیت و نه در هیچ جایگاه دیگر وجود ندارد.

 

جمع بندی
   به رغم این که دستگاه حاکمیتی امریکا اعم از کاخ سفید و کنگره خواسته مشابهی یعنی ادامه تحریم تسلیحاتی ایران را دنبال می‌کنند، اما مخالفت صریح اعضای طیف شرقی گروه ۱+۴ یعنی روسیه و چین و موضع منفی اعضای طیف غربی یعنی اروپایی‌ها در قبال استدلال آمریکا نشان می‌دهدکه واشنگتن راه بسیار دشواری برای تحقق خواسته غیر قانونی خود در پیش رو دارد. به رغم تلاش‌های مستمر واشنگتن، اما هر تلاشی برای تجدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران بی تردید با مخالفت علنی یا غیرعلنی روسیه و چین در سازمان ملل مواجه خواهد شد. این موضوعی است که حتی سیاستمداران ارشد آمریکایی نیز به ان ادعان کرده اند. به گفته «وندی شرمن» مذاکره کننده ارشد آمریکا در دولت اوباما: روسیه و چین هرگز یک تحریم تسلیحاتی علیه ایران را نمی‌خواهند.
   تلاش گسترده دولت ترامپ برای تداوم تحریم تسلیحاتی ایران در حالی است که جمهوری اسلامی ایران سال هاست که به دلیل تحریم‌های گسترده، تسلیحات عمده‌ای را که به موجب قطعنامه‌های سازمان ملل، خرید آن‌ها توسط ایران ممنوع بوده را خریداری نکرده و در عوض با تکیه به استعداد‌ها و توانمندی‌های داخلی گام‌های بسیار بزرگی در زمینه طراحی و ساخت انواع تسلیحات زمینی، هوایی، دریایی، موشک‌ها و تجهیزات الکترونیکی و حسگر‌ها برداشته و حتی قابلیت صادرات تسلیحاتی را نیز پیدا کرده است. /