سقوطی شیرین تا طبقه‌ی ۱۸

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز ایلام  ؛ رتبه‌ی نخست خودکشی ِجهان و سیاه کشیدنِ نقشه‌ی جغرافیاییِ استان کوچکم ایلام که از ایستادگی و مقاومت در سال‌های نه چندان دورِ دوران دفاع مقدس، شناسنامه‌ای پرافتخار گرفته است، شناسنامه‌ای که می‌گوید برداشتنِ سد مشکلات در مقابل گام‌های نستوه مردم این دیار صفتی ست که از طبیعت و کوه‌های سربه فلک کشیده اش و از مرزنشینی و مرزداری اش وام گرفته، وصله‌ای ناجور است که عده‌ای از اندک حوادثی که ممکن است در هر شهر و دیاری و هر کشوری نیز اتفاق بیفتد، دستاویزی می‌سازند تا مردم استوار وصبور مرزنشین را ضعیف جلوه دهند؛ رسانه‌های معاندی که آمار و ارقامشان را از منابع غیر رسمی می‌گیرند و به دنبال سم پاشی در افکار عمومی هستند.

دو روی سکه‌ی گسترش رسانه ها.
اما یکی از دلایل این امر از دیدگاه جامعه شناسان افزایش رسانه‌های مجازی ست.
به گفته‌ی یک کارشناس بومی، امروزه بروز هر حادثه‌ای هر چند کوچک و یا در روستایی دورافتاده، در فضای مجازی بُرد می‌شود و به سرعت در تمام دنیا منتشر می‌شود.
نرگس خشنودی افزود: کاربران فضا‌های مجازی که منابع غیر رسمی انتشار اخبار محسوب می‌شوند، با توجه به سلیقه و دیدگاه خود به انعکاس رویداد‌ها می‌پردازند و این امر موجب بازتاب‌های مختلفی از سوی افکار عمومی می‌شود.

مردم ایلام خسته از صدرنشینی تلخ.

اما بنابر اعلام آمار رسمی، خودکشی در استان ایلام ۱۸ درصد کاهش یافته است.
معاون سیاسی امنیتی استاندار ایلام با بیان این مطلب گفت: برای مقابله با پدیده‌ی خودکشی در چند سال گذشته، هیأت‌های اندیشه ورز تشکیل و اقدام‌هایی برای کنترل و کاهش این آسیب انجام شده که در نتیجه، خودکشی در این استان در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ به نسبت جمعیت آن ۱۸ درصد کاهش یافته است.
خبر امیدبخشی که مدیر کل امور اجتماعی استانداری ایلام نیز در ادامه‌ی آن می‌گوید: در سال‌های اخیر و بر اساس بررسی‌های انجام گرفته میزان امید به زندگی در این استان نسبت به میانگین کشور بالاتر رفته است.
عهدیه طهماسبی، سطح امید به زندگی در کشور را ۷۴ سال و در ایلام ۷۶ سال عنوان کرد و یادآور شد: امید به زندگی زنان ایلامی بیش از ۷۶ و در میان مردان نیز ۷۵ سال است.
وی با اشاره به وجود آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه شهر ایلام، گفت: در این زمینه دفاتر تسهیل گری در مناطقی مانند: بانبرز، بانبور، سبزی آباد و محله کارخانه نمک ایجاد شده است.
معاون سیاسی امنیتی استاندار ایلام هم با اشاره به این که حاشیه نشینی یکی ازدلایل به وجود آورنده‌ی آسیب‌های اجتماعی در استان است، گفت: هم اینک ۴۰ هزار نفر در این استان معادل هفت درصد جمعیت ۵۸۰ هزار نفری ایلام را حاشیه نشینان تشکیل می‌دهند که این میزان در کشور ۱۸ درصد است.
به گفته محمد نوذری به تدوین سند اجتماعی و توسعه استان اشاره کرد و افزود: بررسی و برخورد با پدیده‌های اجتماعی در همه شهرستان‌ها نسخه‌ی واحدی دارد در حالی که آسیب‌های اجتماعی باید مطابق با شرایط هر منطقه بررسی شود.

پیشی گرفتن مردان از زنان

بنابر اعلام منابع خبری، در حال حاضر خودکشی در بین زنان و مردان ایلامی برابر است، اما اقدام به خودکشی در زنان بیشتر و خودکشیِ منجر به فوت در مردان بیشتر گزارش شده است.
گفته می‌شود، در دهه ۷۰ خودکشی در استان جنبه زنانه داشته است؛ اما در اواخر دهه ۸۰ و ۹۰ این مسأله در میان مردان بیشتر شده است.
کارشناسان جامعه شناسی علت این تغییر جنسیتیِ خودکشی را تناقض مثبت و منفی‌ای مانند رشد آگاهی جامعه‌ی ایلام از حقوق زنان از یک سو و پایین بودن سطح رفاه اجتماعی در استان از سوی دیگر عنوان می‌کنند.

نوشیدن جام زهر از دستان نداری

به زعم یکی از کارشناسان بومی، یکی از دلایل اصلی خودکشی در دنیا و در استان ایلام فقر است که باید مورد توجه جدی مسئولان قرار بگیرد.
فریبا جوادی فر می‌گوید: ریشه کنی فقر و ایجاد اشتغال با راه اندازی کارگاه‌های تولیدی کوچک و نیز مشاغل خانگی می‌تواند در کاهش چشمگیر اصلی‌ترین علت خودکشی در ایلام مؤثر باشد.
وی افزود: برای مبارزه با فقر نباید تنها از مسئولان انتظار داشت که وارد عمل شوند؛ بلکه هر کسی به سهم خود باید ایفای نقش کند به عنوان مثال یک آرایشگر می‌تواند به اقشار آسیب پذیر، خدمات رایگان ارائه دهد و همه صنوف در حد توان به اطرافیانِ نیازمندشان کمک کنند تا زیر بار فشار نداری قامتشان خم نشود.

ایلام، ثروتمندی فقیر

یک دکترای علوم اقتصادی نیز با توصیف ایلام به ثروتمندی، فقیر می‌گوید: ذخائر غنی نفت، گاز، انواع سنگ‌ها و منابع معدنی مختلف و نیز ظرفیت بکر طبیعی و گردشگری و فرصتی به نام مرز مهران با بی توجهی مسئولان به صورت بالقوه باقی مانده تا این افزایش بیکاری باشد که بیشتر از همه‌ی ظرفیت‌های استان خودنمایی کند.
علی حیات نیا افزود: بهره گیری از ظرفیت مرز مهران و توریسم مذهبی می‌تواند به رشد اقتصادی استان و بهبود سطح زندگی مردم کمک شایان توجهی کند.
وی تشریح کرد: تردد روزانه بیش از هزار نفر زائر عتبات عالیات از مرز مهران و سفر مردم عراق به ایران باهدف زیارت بارگاه ثامن الحجج (ع) و بارگاه شریف حضرت معصومه و شاهچراغ می‌تواند موجب رونق صنعت گردشگری و به ویژه گردشگری دینی شود و علاوه بر آن توجه به گسترش مراودات تجاری نیز به رونق وضعیت اقتصادی زندگی مردم کمک بسیاری خواهد کرد.

"افسردگی" دومین عامل جدی خودکشی در ایلام

و، اما به زعم برخی از کارشناسان جامعه شناسی علاوه بر فقر و بیکاری، اعتیاد و مشکلات عاطفی، اخلاقی و ناموسی، "افسردگی" یکی از شاخصه‌های اصلیِ روی آوردن به خودکشی است. در شهرایلام که قدم می‌زنی، چهره‌های گرفته و غمگین مردم حاکی از این معضل روانی است.
یک کارشناس روان شناسی می‌گوید: نداشتن مهارت برخورد با مشکلات در میان خانواده‌ها از دلایل خودکشی در میان مردم به ویژه جوانان است که باید در این زمینه فرهنگ سازی شود.
پرستو عزیزی می‌افزاید: برگزاری کارگاه‌های آموزش مهارت‌های رفتاری در سطح مدارس و دانشگاه‌های استان به عنوان کلاس‌های فوق برنامه یکی ازنیاز‌های مهم مردم استان ایلام است.

خودکشی، تریبونی برای دیده شدن

به گفته‌ی جامعه شناسان یکی از دلایل این معضل در میان مردم ایلام در سال‌های گذشته، مردسالاری و انزوای زنان و نیز نا آگاهی آنان نسبت به حقوق خود بود.
این کارشناسان بر این باورند که کمبود رسانه ها، موجب شد تا زنان ایلامی برای رساندن فریادشان و جلب توجه اطرافیانی که نسبت به آن‌ها بی توجه بوده اند از "خودکشی" برای خود تریبونی بسازند تا شنیده و دیده شوند.
به گفته‌ی یک کارشناس بومی، آنان حتی نوع خودکشی، یعنی خودسوزی را به عنوان سبکی که تأثیرگذاری بیشتری دارد، برای رسیدن به هدفشان انتخاب کردند تا جایِ رسانه‌ای که وجود نداشت با شعله‌های آتش، فریادشان را بلند، بلند به گوش همگان برسانند و این گونه شد که این سبک خودکشیِ زنان ایلامی در جهان جلوه گر شد.

سبکی آرام، اما پر سر و صدا

گفته می‌شود؛ با گذشت زمان و گسترش رسانه‌ها سبک خودکشی‌ها نیز تغییر کرد.
بر اساس تحقیقات میدانی در حال حاضر خودکشی با سم، قرص برنج و دار زدن در بین مردم استان جای خودسوزی را گرفته است؛ زیرا امروز دیگر خودکشی با هروسیله‌ای به سرعت در رسانه‌ها منتشر می‌شود و دیگر نیازی به انتخاب پر سروصداترین سبک خودکشی یعنی شعله‌های سوزان آتش نیست.

اما راهکار آشتی با زندگی چیست؟

حمید حیدرپناه جامعه شناس ایلامی با بیان این که برای ریشه کنی این معضلِ اجتماعی باید به صورت پایه‌ای برنامه ریزی شود، افزود: در حال حاضر کشور‌های توسعه یافته‌ای مانند: ژاپن با حذف تمام واژه‌های منفی و نا امید کننده در کتاب‌های درسیِ دانش آموزان، روحیه‌ی مثبت اندیشی را در میان جامعه ترویج می‌کنند؛ بنابراین با الگوبرداری از این گونه جوامع می‌توان به مبارزه با پدیده‌ی خطرناک خودکشی مقابله کرد.

کم سن و سالیِ خودکشی در ایلام

همچنین براساس آمار اعلام شده، تا سال ۹۷ بیش از ۸۰ درصد خودکشی‌ها مربوط به سنین ۱۵ تا ۳۴ سال بوده که بر این اساس نوجوانان و جوانان گروه پرخطر را تشکیل می‌دادند.
بر اساس این آمار، میانگین سن اقدام به خودکشی در استان، ۲۵ سال است که البته در شهرستان‌های ایلام، ایوان و آبدانان، میانگین سنی جوان‌تر است.
میانگین تحصیلات اقدام کنندگان هم افزایش یافته تا جایی که حتی دارندگان مدارک کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی پزشکی هم سهم عمده‌ای از اقدام‌ها را به خود اختصاص می‌دهند.

ملکشاهی و مهران رکوردار خودکشیِ موفق

بنابر تحقیقات میدانی برخی از پژوهشگران حوزه‌ی علوم اجتماعی، بیشترین آمار خودکشی‌های منجر به مرگ در شهرستان‌های ملکشاهی و مهران است.
طبق آماری که تقریبا بین سال‌های ۲۰۱۱- ۲۰۱۵ انجام شده در دنیا سالانه یک میلیون نفر خودکشی می‌کنند؛ یعنی تقریبا هر ۲۰ ثانیه یک خودکشی در دنیا رخ می‌دهد و در فاصله یک یا دو دقیقه یک مورد اقدام به خودکشی صورت می‌گیرد.
گفته می‌شود؛ استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و لرستان در ایران به ترتیب از آمار بالای خودکشی در سطح کشور برخوردارند که این استان‌ها وجه اشتراک‌های زیادی به لحاظ فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی دارند.
محققان می‌گویند: بنابر تحقیقات میدانی صورت گرفته انگیزه خودکشی مردم ایلام به عواملی مانند: جلب عاطفه و حمایت، اعتراض به سلطه و محدودیت، رفع تهمت، ننگ طلاق و اعتیاد به مواد مخدر بوده است.
بر اساس اعلام منابع رسمی، کمترین آمار خودکشی در استان ایلام بین کشاورزان و بیشترین آمار در بین افراد بیکار رخ می‌دهد.
بیشترین اقدام کنندگان، مربوط به ایلام و کمترین نیز در ملکشاهی و سیروان گزارش شده است.

اعتقادات دینی سدی در مقابل خودکشی.

اما در حالی که روان شناسان علت خودکشی را در ویژگی‌های شخصیتی و روانی افراد، خصوصاً وجود افسردگی در زنان، جستجو می‏کنند و جامعه شناسان بیشتر به ساخت و شرایط جامعه و تأثیر آن بر افراد توجه دارند؛ به نظر می‌رسد یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری از خودکشی علاوه بر تلاش برای رفع مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم، تقویت اعتقادات دینی است.
یک کارشناس مذهبی می‌گوید: همان گونه که کشتن دیگران، جرم و گناه است، خودکشی هم نوعی جرم و انحراف محسوب می‌شود، اگر چه قوانین برای شخصی که اقدام به خودکشیِ ناموفق کرده، جریمه و مجازاتی در نظر نگرفته است؛ اما این امر دلیلی بر جرم نبودن خودکشی نیست.
رباب امامیان با اشاره به این که تمسک به دین و مذهب عامل بسیار مهم و بازدارنده‌ای از خودکشی است، افزود: خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند: «خود را نکشید و دستخوش هلاک و تباهی نسازید که خداوند با شما مهربان است. هر که از روی تجاوز و ستم چنین کند، به زودی او را در آتش دورخ خواهیم افکند و این برای خدا آسان است.
وی افزود: در روایتی از حضرت علی (ع) هم آمده است که: «مؤمن کسی است که به هر طریق به جز خودکشی بمیرد».

خارج شدن از بن بست اقتصادی با وجود مرز بین المللی مهران و استفاده از گردشگری مذهبی موجب شده تا مردم ایلام به روی خوش زندگی لبخند بزنند و این پدیده‌ی خودکشی باشد که از زندگی مردم این دیار به کام مرگ و نابودی برود؛ هرچند که توجه بیشتر به ظرفیت‌های غنی و بالقوه‌ی استان، طعم زندگی را در کام مردم مرزنشین ایلام شیرین‌تر خواهد کرد.

 

 

نویسنده : زهرا پوراسماعیل