معادن در مسیر دشوار توسعه

سال هاست ایستاده، در مقابل مشکلات کمر خم نکرده و چراغ امید را در دل مردم بومی منطقه روشن نگه داشته است. کارخانه کاشی و سرامیک آباده را می‌گویم که با ظرفیت روزانه ۴۰ میلیون متر مربع و ۲۰ خط تولید به بزرگترین کارخانه تولید سرامیک در کشور تبدیل شده و چرخ اقتصاد فارس و کشور را می‌چرخاند.

زنده بودن بزرگترین کارخانه کاشی و سرامیک خاورمیانه به یُمنِ معدن خاک نسوز آباده است که به تنهایی ۹۵ درصد خاک مورد نیاز بخش عمده ای از کارخانه کاشی و سرامیک کشور را تامین می‌کند.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس،  آمار‌ها نشان می‌دهد بخش معدن  شهرستان آباده از نظر استخراج ماده معدنی و تعداد معادن، به ترتیب مقام دوم و سومی استان فارس را به خود اختصاص داده به طوری که حدود ۱۲ درصد از اشتغال و ۱۰ درصد از استخراج سالانه معادن استان مربوط به شهرستان آباده است. با وجود این آمار و ارقام و این که فارس از نظر استخراج معادن رتبه پنجم، تعداد معادن رتبه چهارم، از نظر معادن فعال رتبه سوم و از لحاظ اشتغال زایی در حوزه معدن، رتبه هفتم کشور را دارد سهم این بخش در اقتصاد استان ناچیز است و در جغرافیای توسعه اقتصادی فارس تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد.
ناهمواری‌های مسیر توسعه معادن

کتاب آمار را که ورق می‌زنی از این همه ظرفیت حوزه معدن فارس شگفت زده می‌شوی. ۶۱۵ معدن دارای پروانه در استان با ذخیره بیش از ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن ماده معدنی و با اشتغال بیش از ۸ هزار نفر وجود دارد که سالانه بیش از ۴۹ میلیون تن مواد معدنی از جمله گچ، آهک، سنگ‌های زینتی، چینی، گرانیت، کرومیت، مس و منگنز تولید می‌کنند.

آمار‌ها نشان می‌دهد فارس با استخراج ۹۰ درصد از خاک نسوز کشور که ماده اولیه مورد نیاز صنایع معدنی به ویژه سیمان است رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین ۲۰ درصد از سنگ تزئینی و نما به ویژه مرمریت کشور در فارس تولید می‌شود.

اما چرا با وجود این آمارِ در خور، سهم معادن در توسعه استان ناچیز است؟

خام فروشی، فرسوده‌ بودن و افزایش بی رویه قیمت دستگاه‌ها و ماشین‌آلات معدنی، بروکراسی اداری، نبود بسته جذاب برای سرمایه گذاران تنها بخشی از مشکلات حوزه معادن فارس است که کارشناسان و متولیان این حوزه به آن‌ها اشاره می‌کنند.
خلیل سلیمان پور رییس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان آباده می‌گوید قیمت ماشین آلات و تجهیزات معدنی که نیاز معدن کاران به سرمایه در گردش را مضاعف می‌کند؛ بسیار بالا رفته و به ویژه در دو سال اخیر قیمت‌ها تا ۴ برابر شده که این موضوع کار را برای معدن کاران بسیار سخت کرده است.

به گفته سلیمان پور همچنین در ۵ سال گذشته تسهیلاتی با بهره مناسب به بخش معدن اختصاص نیافته و این موضوع جذابیت برای سرمایه گذاری در این حوزه را بسیار کمرنگ کرده است. وی همچنین از روند فرسایشی بروکراسی اداری و طولانی شدن روند اصلاح محدوده معادن توسط اداراه‌ها به ویژه منابع طبیعی خبر می‌دهد و می‌گوید حمایت‌ها از بخش معدن به طور عمده درحد بخشنامه باقی مانده وعملا آن حمایتی که می‌بایست در حوزه بانکی یا دستگاه‌های اجرایی مثل امورمالیاتی ومنابع طبیعی از معادن صورت گیرد مشاهده نمی‌شود در حالی که اگر مشوق‌های ویژه سرمایه گذاری‌های معدنی و بخشودگی یا تقسیط بخشی از مالیات سالانه واحد‌های تولیدی فعال، جنبه عملی پیدا کند؛ بسیاری ازمشکلات بخش معدن مرتفع خواهدشد.
عزت اله شکری رئیس اداره امور معادن سازمان صنعت و معدن و تجارت فارس هم معتقد است از ظرفیت‌های موجود معادن و صنایع معدنی استان به صورت صددرصد استفاده نمی‌شود و رکود بازار، همچنین فرسوده‌بودن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مانع رشد و استفاده از قابلیت‌های معدنی استان شده است.

رئیس اداره امور معادن سازمان صنعت و معدن و تجارت فارس تاکید می‌کند بدون توسعه صنایع با تکنولوژی جدید و قابل رقابت با دیگر کشور‌های دارای این صنایع نمی‌توان انتظار داشت هیچ صادرات مواد معدنی فرآوری نشده صورت نگیرد؛ چون با این دیدگاه بخشی از معادن، توان ادامه فعالیت نخواهند داشت.

عزت اله شکری در ادامه به اعتراض و مزاحمت‌های غیرقانونی برخی افراد بومی که باعث توقف اجرای عملیات معدنی در برخی مناطق فارس شده اشاره می‌کند و می‌گوید متاسفانه عزم جدی در مسولان محلی برای رفع این مشکل وجود ندارد که این موضوع علاوه بر ضرر و زیان فعالان بخش معدن، باعث رکود در این بخش شده است. شکری همچنین بی توجهی بانک‌ها در پذیرش پروانه معدنی به عنوان وثیقه را از موانع توسعه در حوزه معدن ذکر می‌کند.

زدودن غبار از چهره معادن
استان فارس را به لحاظ اقتصادی استان کشاورزی می‌شناسند به نحوی که بیشتر محصولات کشاورزی و باغی کشور دراین استان کشت و تولید می‌شود. اما خشکسالی‌های پی در پی و محدودیت آبی سیاستگذاران استان را به سمت تنوع در تولید و کاهش اتکا به بخش‌هایی همچون کشاورزی و استفاده از دیگر مزیت‌های نسبی استان سوق داده است.
عنایت الله رحیمی استاندار فارس می‌گوید یکی از مهمترین مزیت‌های استان بخش صنعت و معدن است به ویژه که فارس در استخراج خاک نسوز صنعتی و استخراج سنگ تزیینی کشور رتبه نخست را دارد که این مهم باید مورد توجه جدی قرار گیرد، زیرا این مزیت‌ها هم شغل‌های پایه‌ای را ایجاد می‌کند و هم مشاغل وابسته و غیرپایه نیز به دنبال آن رشد خواهد کرد.

استاندار فارس اکتشاف و تاسیس صنایع معدنی را از الزامات توسعه استان ذکر می‌کند و می‌گوید: بسترسازی برای مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به توسعه بخش معدنی استان فارس کمک کند.
عنایت الله رحیمی بر توجه جدی به بهره مندی مردم و ساکنان همجوار مناطق معدنی از منافع معادن تاکید می‌کند و می‌گوید: در صورتی که مردم در توسعه معادن مشارکت داشته باشند، مقاومت در برابر توسعه این بخش صورت نخواهد گرفت.
استاندار فارس همچنین بر اکتشاف معادن جدید و استفاده از فن آوری روز برای رشد معدن استان را یاد آور می‌شود و می‌افزاید باید نگاه متعادل و علمی که هم باعث حفظ بستر‌های طبیعی و محیط زیست می‌شود و هم بهره برداری از معادن، ایجاد اشتغال و ارزش افزوده را در پی دارد بر بخش معدن حاکم باشد.

کریم عربی مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین المللی استانداری فارس هم می گوید در سالی که  به نام رونق تولید نام گذاری شده تصریح می کند: اگر بخواهیم به نتیجه مثبتی در بخش اقتصاد برسیم باید فضای تولید در کشور و استان را به فضای مناسب برای حضور فعالان این عرصه تبدیل کنیم تا تولیدکنندگان ما بتوانند با سهولت بیشتری فعالیت کنند.

مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین المللی استانداری فارس در ادامه تاکید می کند: تلاش و تمرکز ما در بخش دولتی، حمایت از تولید و فعالیت های اقتصادی در استان است که در این زمینه از هیچ اقدامی فرو گزار نخواهیم بود.

حمید رضا ایزدی رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم با اشاره به خام فروشی به عنوان مانع اصلی در سهیم بودن حوزه معدن در توسعه اقتصاد فارس می‌گوید: یکی از اولویت‌های اصلی این سازمان فرآوری صنایع معدنی و جلوگیر‌ی از خام فروشی است.

ییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان از افتتاح برخی طرح‌های بزرگ صنعتی که قرار است رنگ و روی صنعت و معدن استان را به کلی تغییر دهد خبر می‌دهد و می‌گوید افتتاح مرحله دوم طرح توسعه شرکت ذوب آهن پاسارگاد در کوار، تولید شمش آلومینیوم در لامرد، مرحله چهارم تولید کاشی و سرامیک در آباده تا افتتاح شرکت کربنات سدیم در فیروزآباد و تولید کربنات سدیم از گنبد‌های نمکی که پایه اصلی تولید شیشه و مواد بهداشتی است از جمله این طرح هاست که امسال راه اندازی و موجب اشتغال، ایجاد صنایع پایین دستی ورونق تولید در استان می‌شوند.
خداداد غریب پور رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) که اخیرا برای بررسی مسائل و مشکلات حوزه معدن فارس به شیراز سفر کرده بود در این جلسه با اشاره به اینکه بیشتر معادن فارس را معادن غیر فلزی مثل سنگ‌های تزئینی و خاک نسوز تشکیل می‌دهند بر راه اندازی کارگروهی از معدن داران و فعالان معادن برای برطرف کردن مشکلات و جذب سرمایه گذاری با هدف حمایت از معادن غیر فلزی فارس تاکید کرد.

جمال رازقی رئیس اتاق بازرگانی فارس نیز می‌گوید با وجود مشکلات در بخش اقتصاد کشور، امسال بخش خصوصیِ استان برای بخش تولید، رشد وزنی صادرات و تعداد صادرکنندگان هدف گذاری افزایش ۳۰ درصدی را در نظر گرفته است که امیدواریم با کمک مسئولان استانی و ملی بتوانیم موانع بر سر راه تولید، تولید کنندگان و فعالان اقتصادی استان را تا حد ممکن برداریم.
رییس اتاق بازرگانی تاکید می‌کند: در حال حاضر ابزار‌هایی از جمله ستاد تسهیل، ستاد اقتصاد مقاومتی و شورای گفتگو برای رفع موردی واحد‌های تولیدی و فعالان اقتصادی وجود دارد، اما پیشنهاد ما بر تشکیل جلسه‌ای با حضور نمایندگان سران قوا به دبیری اتاق بازرگانی در فارس است تا بتوانیم تصمیم گیری‌های کلان و مناسب در حوزه اقتصاد استان داشته باشیم.
توسعه پایدار با افزایش سهم معادن در اقتصاد
به تاکید کارشناسان اقتصادی، معادن تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع است و در خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور نقش به سزایی دارند.
براساس آمار جهانی به ازای هر شغل مستقیم در معدن ۱۷ شغل وابسته و تکمیلی ایجاد می‌شود. این ظرفیت بزرگ می‌تواند زمینه بکارگیری هر چه بیشتر نیروی انسانی تحصیل‌کرده و جوان را که مورد تاکید مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب است؛ فراهم کند.

از طرف دیگر از آن جا که معادن ایران بیشتر در مناطق کمتر رشد یافته واقع شده توسعه بخش معادن و ایجاد اشتغال پایدار از این طریق می‌تواند بازگشت نیروی کار و رونق مناطق محروم را به در پی داشته باشد. همچنین وجود منابع متنوع و بسیار غنی معادن زمینه صادرات غیرنفتی را فراهم می‌کند و به باور کارشناسان از آن جا که بخش معدن در دوران تحریم نشان داده کمترین آسیب پذیری را در چرخه تجاری داشته و بیشترین کمک را به اقتصاد کرده است در شرایط اقتصاد مقاومتی،  حوزه معدن اهمیت بیشتری پیدا می کند که این مهم افق روشن تری را در مقابل دولتمردان  و نمایندگان مجلس قرار می دهد تا با رفع مشکلات حوزه معدن  مسیر  توسعه این بخش را هموارتر سازند.

**گزارش از سیده نصرت شجاعی