اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان؛ هنوز خروس خوان است و آفتاب رخ نشان نداده که گل چینان با پیش بندهای بر کمر بسته، کمر همت می بندند برای چیدن گل!
آخرین روزهای اردیبهشت است و مزرعه 53هکتاری گل محمدی در نزدیکی های قمصرِ کاشان سرمست عطری بهشتی است،بوی خوش گلستان و خنکای نسیم سحرگاهی بلبلان را هم به وجد آورده و دیگر خواب مهمان چشمانِ گل چینان نمی شود.
در این مزرعه پیر و جوان، زن و مرد چیره دست همه همتشان این است پیش از گرم شدن هوا گل محمدی بچینند تا برای زنده نگاهداشتن و لطافت بوستان محمدی گلابی ناب تهیه شود.

گلاب،میراث ماندگارِسرزمین هفت هزار ساله
ایران با قدمتی حدود هفت هزار سال در کاشت گل‎محمدی، مبدا تولید گلاب در جهان شناخته می‌شود و ناب ترین و خوش رايحه‌ترين گلاب‎های ایران از بوستان های گل‎محمدی کاشان به دست می آید؛ این منطقه یکی از اصيل‌ترين و تكنيكي ترين روش تقطیر و توليد گلاب را به خود اختصاص داده که تاريخچه اش، به آيين باستانی «عيد گلابي» باز مي‌گردد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان، نقشِ گل هفت پر بر روی سفالینه‌های به‌دست آمده از حفاری‌های سیلک را بیانگر آشنایی ساکنان این منطقه از هزاره‌های قبل از میلاد با گل‌ها و گیاهان و سفرنامه شاردن سیاح فرانسوی درباره گل و گلابگيري قمصر در دوره صفوی را سندی دیگر بر وجود گل سرخ در منطقه کاشان می داند.
محسن جاوری به ثبت ملی آیین گلاب‌گیری کاشان سال1389 به شماره 109در فهرست میراث‌معنوی اشاره و اضافه می کند: آیین گلابگیری برای شست و شوی کعبه هم ثبت جهانی می شود و پرونده‌ آن در مراحل اولیه است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان همچنین با اشاره به استقبال ِ خوب گردشگران از این آیین سنتی می گوید:امسال در ایام گل‌چینی و گلاب‌گیری تا کنون بیش از 500هزار گردشگر ایرانی و 33هزار گردشگر خارجی به این شهرستان سفر کرده اند.

کاشان،قطب تولید گل محمدی
حدود 85درصد محصول گل محمدی در استان اصفهان به شهرستان کاشان اختصاص یافته است.
رییس اداره جهاد کشاورزی شهرستان کاشان سطح زیر کشت گل محمدی در این شهرستان را در سال جاری دو هزار و 343هکتار اعلام و بیان می کند: این رقم در مقایسه با پارسال 10درصد افزایش داشته است.
مجید کافی زاده یادآور می شود: میزان تولید گل اما در سال جاری به دلیل سرمازدگی، بارش تگرگ و جاری شدن سیلاب در مقایسه با پارسال 11درصدی کمتر است و پیش بینی می شود تا پایان فصل برداشت در خرداد، 6هزار و 369تن گل محمدی برداشت شود.
اقتصاد مناطق کوهستانی کاشان از جمله قمصر، برزک و نیاسر به عنوان مهمترین مرکزهای تولید گلاب کشور به طور کامل وابسته به گل محمدی، گلابگیری و عرقیات گیاهی است.
رییس اداره بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی شهرستان کاشان، میزان اشتغال در هرهکتار گل محمدی را پنج نفر در روز اعلام و اضافه می کند: در مجموع روزانه 11هزار و 715نفر کار کاشت تا برداشت گل محمدی را در این فصل انجام می دهند.
عباس معینی فر ،تغذیه بهینه گلستان ها، مبارزه با آفات و برداشت به موقع و استفاده از ریشه ی قلمه دار و نهال کشت بافت را از روش هایی معرفی می کند که میزان برداشت این محصول را دوبرابر می کند.
به گفته وی قرار است امسال در کنار این روش ها از نهال کشت بافت با 2هزار و 500اصله که عاری ازویروس است استفاده شود.
جایگاه اقتصادی و غذایی گلاب ناب کاشان
استقبال از گل محمدی فقط به علت زیبایی های مسحور کننده اش نیست و به جایگاه غذایی،اقتصادی و صادرات آن نیز بر می گردد.
رییس جهاد کشاورزی کاشان می گوید: پارسال با صادرات بیش از سه هزار و 500هزار تن گلاب از کاشان بیش از 10میلیون دلار عاید کاشانی ها شد.
کافی زاده می افزاید: پارسال از 5هزار تن گلاب تولید شده در کاشان بیش از 3500تن آن به کشور‌های مختلف از جمله امارات متحده عربی، فرانسه، ایالات متحده امریکا، کانادا، آلمان، چین، انگلستان، اتریش، استرالیا و سوئد صادر شد.
گلابگیری در کاشان قدمتی دیرینه دارد و اکنون به دو روش سنتی و صنعتی تهیه می شود.
صادق صدقگو مسئول صنایع روستایی جهاد کشاورزی شهرستان کاشان می گوید: این شهرستان هزار و 585کارگاه سنتی با سه هزار دیگ و 26کارگاه صنعتی فعال دارد که گلاب و عرقیجات گیاهی با کیفیت عالی تولید می کنند.
جمشیدی مدیر یکی از کارگاه های گلاب گیری شهر نیاسر با اشاره به بازدهی پایین کارگاه های سنتی در مقایسه با صنعتی می گوید: در کارگاه های صنعتی از هر تُن گلبرگ خام گل محمدی، حدود 200گرم گلاب و در کارگاه های سنتی نیمی از این مقدار استحصال می شود.
علاوه بر صادرات، گل محمدی وگلاب در صنعت غذایی جایگاه بلندی دارد و شاید مهم تر از همه این ها، گلاب در آیین های جشن و عزای ایرانیان، کاربرد گسترده ای دارد.
متخصص شیمی دارویی و دانشیار دانشگاه کاشان با بیان اینکه در کشورمان بیش از 90درصد گل های محمدی تولیدی به مصرف تهیه گلاب می رسد می گوید: امروزه در جهان محصولات فرآوری شده گل محمدی از قبیل اسانس، کانکریت رُز، غنچه و گلبرگ های خشک شده گل محمدی، ارزش اقتصادی چشمگیری دارد.
دکتر عبدالرسول ابراهیم آبادی با یادآوری مصرف گلاب در ایران به عنوان افزودنی غذایی اضافه می کند:برای تولید هر 100کیلوگرم گز اصفهان سه تا چهار لیتر گلاب مصرف می شود.
وی صنعت شیرینی های سنتی و صنعتی، برخی نوشیدنی ها و اسپری گلاب برای خوشبوکردن فضا را از دیگر مصارف گلاب در ایران بیان می کند و می افزاید: گلاب خاصیت ضد افسردگی هم دارد و از این رو استفاده از آن در مجالس عزاداری، توصیه شده است.
متخصص طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه کاشان هم در خصوص خواص گلاب می گوید: مصرف روزانه 100گرم گلاب با شکر و عسل همراه با عرق بیدمشک ،بهارنارنج و زعفران به عنوان آرامبخش و تقویت و تپش قلب مفید است.
مهدی برهانی می افزاید: گل محمدی هم مانند گلاب تقویت کننده قلب ،شادی بخش و خشک شده آن ملین است.

رونق اقتصادی گل محمدی در گرو صنعت اسانس گیری
اسانس با ارزش ترین محصول گل محمدی است که از تقطیر گل محمدی تازه با بخار آب بدست می آید.
سه چهارم سطح زیر کشت گل محمدی در دنیا متعلق به ایران و کاشان هم قطب تولید این گیاه معطر در کشور است اما در تولید اسانس، کشور بلغارستان رتبه اول جهان را دارد.
متخصص شیمی دارویی و دانشیار دانشگاه کاشان می گوید: اسانس اول گل محمدی با تقطیر گلبرگ های تازه این گل و ترکیب آن با آب و از تقطیر دوم اسانس غلیظ تری حاصل می شوند.
دکتر عبدالرسول ابراهیم آبادی، حجم کم و امکان بسته بندی مناسب، پیشگیری از آلودگی میکروبی، امکان توزین و برداشت دقیق، استانداردسازی محصول و اعمال نظارت و کنترل دقیق بر کیفیت تولید، امکان تهیه گلاب با غلظت های دلخواه و استفاده در صنایع را از مزایای تولید اسانس گلاب برمی شمارد و می افزاید: هر لیتر گلاب استاندارد فقط 120میلی گرم اسانس دارد و بقیه اش آب است؛ از این رو تغییر الگوی مصرف و تبدیل گلاب به اسانس ، ضرورت دارد.

یکی از مراکز تحقیقاتی کشور در حوزه علمی گیاهان دارویی بویژه گل محمدی ،پژوهشکده اسانس دانشگاه کاشان است که اسانس های مختلف بویژه گل محمدی را براساس کیفیت ارزیابی می‌کند.
رییس این پژوهشکده می گوید: این پژوهشکده آمادگی انتقال تجربه علمی در زمینه کشت بهینه، افزایش محصول و به کارگیری گیاهان دارویی و معطر به صنایع و کشاورزان را دارد.
دکتر مریم اخباری با انتقاد از عدم استقبال صنایع و کشاورزان از تجربه های علمی این پژوهشکده، ارتباط ضعیف بین نهاد های درگیر در صنعت گل محمدی با تولید کنندگان، عدم تناسب قیمت گل با بازار جهانی و فقدان آموزش تخصصی و عدم ارتباط مستمر با تولید کنندگان را از مشکلات پیش رو در ارتقای علمی این صنعت می داند.
وی البته معتقد است: با تلاش محققان این پژوهشکده، دانش فنی برخی فراورده های گل محمدی بدست آمده و آماده مذاکره با صاحبان صنایع است.
نبود تنوع در تولید فرآورده های گلاب و بسته بندی آن و حجم زیاد گلاب عرضه شده به بازار و تمایل کم تولیدکنندگان به تهیه اسانس از چالش های پرورش گل محمدی و توجه به صنعت اسانس گیری بهترین فرصت برای استفاده از مزیت های اقتصادی و غیر اقتصادی این گیاه است.
در مجموع به نظر می رسد با وجود بسترهای لازم صنعتی و علمی برای افزایش تولید گل محمدی و اسانس در کاشان می توان با توسعه ارتباط تولیدکنندگان این محصول با مراکز علمی،رفع مشکلات آنها و حضور فعال تر بخش خصوصی و تعاونی به این صنعت رونق جهانی بخشید تا ارزش افزوده و درآمدزایی بیشتر برای کل کشور به همراه داشته باشد.

نگارنده:مرضیه قاسمی – سجاد مهتری

اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب اردیبشهتِ کاشان معطر به بوی گلاب