سدهای خاکی امروزی به شیوه هخامنشیان ساخته می‌شود

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ حمید رضا کرمی افزود: روش هایی که امروزه در ساخت بسیاری از سدهای خاکی به کار گرفته می شود همانند سدسازی هخامنشیان است.

وی تأکید کرد: شناسایی آثار و محوطه های باستانی و تاریخی بخش مشهد مرغاب به عنوان بخشی از چشم انداز فرهنگی منطقه پاسارگاد از ماه آذر آغاز شده است که به دلیل گستردگی منطقه، فراوانی و تراکم آثار و پدیده های باستانی و همچنین کوهستانی بودن منطقه تا پایان اسفند ادامه خواهد یافت. 

کرمی با بیان اینکه دشت مرغاب از نگاه تاریخی و جغرافیایی در پیوند با دشت پاسارگاد بوده و به گونه ای در فرادست آن قرار دارد گفت: جریان رود پلوار و شکل گیری آن در بلندی های منتهی به دشت مرغاب یکی از عوامل بنیادی ایجاد شرایط مناسب زیست محیطی و رشد و توسعه جوامع انسانی در این منطقه است.

این باستان شناس با اشاره به اینکه بر پایه منابع تاریخی رود پلوار چنان این منطقه را سیراب و سرسبز می کرده که این ناحیه را «مَرغزار» یعنی دشت خرم می خواندند افزود: ابن بلخی نزدیک به هزار سال پیش در کتاب فارسنامه، دشت مرغاب را «مرغزار کالان» نامیده است. 

وی ادامه داد: همین توانمندی های طبیعی و زیست محیطی شرایط زندگی را برای جوامع انسانی از دوران پارینه سنگی، فراپارینه سنگی، نوسنگی و دوران تاریخی فراهم آورده است. 

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی گفت: در بررسی باستان شناسی که در این منطقه در جریان است آثار و محوطه های بسیاری از همه دوران های باستانی شناسایی شده است. 

وی تأکید کرد: محوطه های باز و غارهای پیش از تاریخی، مجموعه گسترده ای از ساختارها، راه ها، سامانه های آبی، محوطه های مسکونی، تپه های مربوط به دوران هخامنشی تا ساسانی، کوره های تولید فلز آهن، صدها گور توده سنگی مربوط به دوران فراهخامنشی؛ اشکانی، ساسانی و آغازین اسلامی، چهارتاقی، کاروانسرا، پل، کان سنگهای آهن و سنگ بنا، گورستان های اسلامی و سکونت گاه های عشایری در این بررسی شناسایی شده اند.

کرمی با اشاره به اینکه بررسی ها و پژوهش هایی که در گستره دشت مرغاب و پاسارگاد و پهنه رود پلوار در دست انجام است افزود: این مسئله نشان می دهد آثار هخامنشی منطقه تنها محدود به بناهای شناسایی شده در محوطه پاسارگاد نیست.

وی با بیان اینکه یافته های جدید روشن کرده که در سرتاسر دشت مرغاب مجموعه ای از ساختارها و محوطه ها با ماهیت بهره بردای از منابع آب منطقه و انتقال آن به دشت های پایین دست در دشت پاسارگاد و دشت کمین ساخته شده است گفت: این یافته ها بی گمان تأثیر شگرفی بر رشد و پیشرفت منطقه پاسارگاد داشته است. 

این باستان شناس ادامه داد: به بیان دیگر دشت مرغاب و پاسارگاد و محوطه شاهانه آن در دوران هخامنشی دارای یک نقشه و طرح جامع بوده است که بر پایه توانمندی ها و ویژگی های زیست محیطی این ناحیه به اجرا درآمده است. 

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی افزود: ساخت سدها با توجه به خیزآب های رود پلوار با هدف مهار سیلاب های فصلی در سرشاخه های رود و همچنین ذخیره سازی آب برای استفاده در ماه های گرم و خشک سال در بخش های گوناگون از جمله کشاورزی و باغداری، محوطه های مسکونی و تولیدی و به ویژه محوطه شاهانه پاسارگاد است. 

وی دستاوردهای بررسی ها و کاوش های انجام شده و مقایسه آن با شواهد بدست آمده از دیگر بخش های مرزهای کنونی ایران در دوران دویست ساله هخامنشی اشاره کرد و افزود: بیشترین و گسترده ترین برنامه های وابسته به مدیریت و استفاده بهینه از آب و منابع مربوط به آن در منطقه ای که از آن به نام چشم انداز یا منظر فرهنگی پاسارگاد نام برده می شود به اجرا درآمده است. 

کرمی وجود هفت سد و بند هخامنشی و شناسایی نزدیک به 70 کیلومتر جوی و آب راه در این ناحیه را نشان از اهمیت فراهم کردن آب مورد نیاز و استفاده بهینه از منابع آب موجود در منطقه دانست. 

وی گفت: تکنیک ها و روش هایی که برای ساخت سدها، بندها و آبراهه ها به کار گرفته شده هوشمندانه و در چهارچوب یک برنامه ریزی علمی و با مهندسی دقیق بوده است. 

کرمی با بیان اینکه بکارگیری روش هایی همانند آنچه در ساخت بناهای پاسارگاد استفاده شده در برخی از این سدها نیز می توان مشاهده کرد افزود: با استفاده از بلوک های سنگی تراش خورده چهار گوش بدون استفاده از هرگونه ملات و با بکارگیری بست ها و گیره های فلزی دُم چلچله ای ساخته شده اند. 

این باستان شناس، با اشاره به اینکه پیکره اصلی سدها یکپارچه و با هسته خاک رس ایجاد شده و برای استواری و پایداری آنها از لاشه سنگ های طبیعی برای پوشش دیواره استفاده شده است گفت: روش هایی نیز که امروزه در ساخت بسیاری از سدهای خاکی به کار گرفته می شود همانند سدسازی دوران هخامنشی است.

وی افزود: آب راه ها و شبکه های انتقال آب بخش دیگری از مهندسی مدیریت آب در منطقه به شمار می آیند و به گونه ای طراحی و اجرا شده اند که بتوانند آب را به دور افتاده ترین بخش های دشت مرغاب، پاسارگاد، تنگ بُلاغی و دشت کمین برسانند. 

کرمی گفت: در این راه بخش بسیار بزرگی از تپه ها و صخره های واقع در مسیر آب راه برش خورده و در زمین های هموار نیز میزان زیادی خاک برداری شده است که از جمله آن می توان به آبراهه ای که از چشمه بناب در 10 کیلومتری شمال پاسارگاد تا محل سازه‌های شاهانه امتداد می یافته اشاره کرد. 

این باستان شناس در پایان گفت: سامانه های مدیریت منابع آب دشت مرغاب و پاسارگاد از مهمترین و گسترده ترین آثار برجای مانده از دوران هخامنشی است که برنامه جامعی برای مستند نگاری، تهیه نقشه و حفاظت بهتر آن‌ها از سوی پایگاه میراث جهانی پاسارگاد برای سال های آینده تدوین شده است.

بررسی شناسایی بخش مشهد مرغاب شهرستان خرم بید استان فارس با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست انجام است.